Chào mừng quý độc giả đến với chuyên mục “Những lời dạy cổ xưa” trên dinhbaochau.com, nơi chúng tôi khám phá những triết lý sâu sắc từ các kinh điển Phật giáo và Thiên Chúa giáo, cùng những tôn giáo khác tại Việt Nam. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về hành trình thiền định qua cuốn sách “Vô Ngã Vô Ưu” của Ni sư Ayya Khema, một tác phẩm kinh điển về Thiền quán, hướng đến việc buông bỏ cái “ngã” và tìm thấy an lạc trong hiện tại.
Thiền Định: Lý Do và Phương Pháp
Phần đầu của cuốn sách “Vô Ngã Vô Ưu” đi sâu vào lý do căn bản của việc thực hành thiền định và giới thiệu các phương pháp cơ bản để bắt đầu. Ni sư Ayya Khema chia sẻ rằng thiền không phải là một hoạt động chỉ dành cho lúc rảnh rỗi, mà là một yếu tố thiết yếu để đạt được hạnh phúc và bình an trong cuộc sống.
Tại Sao Chúng Ta Cần Thiền Định?
Con người thường có xu hướng sống trong quá khứ hoặc tương lai, bỏ qua thực tại đang diễn ra. Người trẻ mơ mộng về tương lai, người lớn tuổi thì nuối tiếc quá khứ. Tuy nhiên, cuộc sống chỉ thực sự tồn tại trong khoảnh khắc hiện tại. Thiền định giúp chúng ta tập trung vào hiện tại, trân trọng từng giây phút và giảm bớt những phiền não không đáng có. Chúng ta có thể sống 60, 70 năm hoặc hơn, nhưng quan trọng là chúng ta học cách sống trọn vẹn trong từng khoảnh khắc.
Chăm Sóc Tâm Cũng Quan Trọng Như Chăm Sóc Thân
Chúng ta thường chú trọng đến việc giữ gìn vệ sinh thân thể, ăn uống đủ chất và rèn luyện sức khỏe. Tuy nhiên, chúng ta lại thường bỏ quên việc chăm sóc tâm hồn. Tâm mới là chủ, thân chỉ là người đầy tớ. Nếu chủ không khỏe mạnh, không sáng suốt thì dù đầy tớ có mạnh mẽ đến đâu cũng khó đạt được thành tựu. Tâm tạo ra mọi thứ, nhưng chúng ta thường xem nhẹ nó. Chúng ta cần phải chăm sóc tâm còn hơn cả thân, vì một tâm an tịnh sẽ giúp cho cuộc sống của ta được an lạc và hạnh phúc.
Thiền Định Giúp Gột Rửa Tâm Hồn
Tâm khi chưa được rèn luyện thường nhìn cuộc đời qua lăng kính nhị nguyên: tốt – xấu, thích – ghét, có – không. Chỉ khi tâm được gột rửa, ta mới có thể thay đổi cách nhìn, thấy được những chiều kích khác của sự vật. Việc gột rửa tâm không phải chỉ làm một vài lần mà là trong mỗi giây phút tỉnh thức. Thiền định giúp chúng ta sàng lọc tâm vì tâm không thể làm hai việc cùng một lúc. Trong lúc thiền, những ham muốn, tham vọng không thể xuất hiện vì tâm đang tập trung vào một công việc duy nhất.
Giữ Gìn Tâm Như Giữ Gìn Báu Vật
Tâm là báu vật quý giá nhất mà chúng ta sở hữu. Chúng ta cần phải giữ gìn, trau chuốt nó như giữ gìn một món đồ quý. Tâm có thể giúp chúng ta đạt được mọi thứ, kể cả giác ngộ. Thiền định giúp chúng ta gạt bỏ những suy nghĩ không cần thiết, chỉ giữ lại những điều ta muốn nghĩ đến. Khi thực hành thường xuyên, ta có thể áp dụng vào cuộc sống hàng ngày, giúp ta dứt bỏ những tư tưởng không lành mạnh. Người có thể làm chủ tư tưởng của mình được gọi là A-la-hán hay đấng Giác ngộ.
Rèn Luyện Tâm: Buông Bỏ và Tỉnh Thức
Bước tiếp theo trong thiền định là rèn luyện tâm, giúp tâm không còn lăng xăng như những con sóng, mà có thể trụ yên một chỗ. Điều này cũng giống như việc tập luyện thể thao, cần phải có sự kiên trì và nỗ lực.
Tập Trung Tâm Trí
Khi tâm không kiềm chế, ta khó có thể tập trung vào bất cứ điều gì, giống như khi đọc sách mà không nhớ mình vừa đọc gì. Việc luyện tập giúp tâm ở yên một chỗ, giống như ta tập thể dục để phát triển cơ bắp. Thiền giúp tâm thêm vững mạnh vì đã được rèn luyện biết buông bỏ.
Buông Bỏ Cái “Ngã”
Bản ngã là nguồn gốc của mọi vấn đề. Chúng ta thường xác định bản thân qua suy nghĩ, quan điểm, và những gì ta sở hữu. Thiền định giúp ta học cách buông bỏ, không chạy theo vọng tưởng. Khi không còn cái “ngã”, ta sẽ đạt đến sự giải thoát hoàn toàn. Con đường tâm linh là con đường từ bỏ những gì chúng ta đã tích lũy, bao gồm cả thói quen, tư tưởng, và thành kiến.
Tỉnh Thức Trong Từng Khoảnh Khắc
Trong quá trình thiền, tâm có thể phản ứng bằng cách kêu lên “Việc gì đã xảy ra?”, và nếu không buông bỏ, nó sẽ lại chạy theo vọng tưởng. Làm sao để giữ tâm ở yên một chỗ chính là cách chúng ta phát triển sức mạnh của tâm. Giáo lý của Đức Phật rất thâm thúy, đòi hỏi tâm phải vững mạnh mới có thể lĩnh hội được. Thiền giúp tâm vững mạnh, có thể chịu đựng được những khó khăn, căng thẳng, vì nó không còn bám víu vào những điều không thích.
Tâm Cần Nghỉ Ngơi
Tâm của chúng ta liên tục suy nghĩ, tính toán, cả ngày lẫn đêm. Chúng ta có thể cho cơ thể nghỉ ngơi nhưng tâm thì không. Tâm chỉ có thể nghỉ ngơi khi nó ngừng mọi suy nghĩ và chỉ cảm nhận. Chúng ta có thể ví tâm như một màn ảnh trắng, trên đó các phim ảnh (tư tưởng) được chiếu liên tục. Thiền giúp chúng ta tạm ngưng cuốn phim đó, cảm nhận được sự tĩnh lặng của tâm. Đó là giây phút hạnh phúc, không phụ thuộc vào bất cứ điều kiện bên ngoài nào.
Trở Về Với “Ngôi Nhà” Của Tâm
Khi tiếng ồn trong tâm tạm dừng, không chỉ có sự im lặng mà còn có cảm giác hài hòa. Tâm tìm được “ngôi nhà” của mình, nơi nó có thể nghỉ ngơi và không còn suy nghĩ. Vọng tưởng là đau khổ, vì có sự chuyển động là có va chạm. Thiền giúp tâm tăng thêm sức mạnh và an lạc, vì nó biết rằng có thể trở về nhà bất cứ lúc nào.
Thực Hành Thiền Định: Chú Tâm Vào Hơi Thở
Để thực hành thiền định, chúng ta cần bắt đầu bằng việc chú tâm vào hơi thở. Hơi thở là mạng sống của chúng ta, là báu vật quý giá nhất mà chúng ta thường quên lãng.
Hơi Thở và Sự Sống
Hơi thở là một hành động tự nhiên, đồng thời cũng có thể kiểm soát được. Chúng ta có thể làm cho hơi thở sâu, dài, ngắn hay ngưng lại. Chú tâm vào hơi thở là phương pháp giúp chúng ta đạt đến trạng thái thiền định. Có nhiều cách để tập trung vào hơi thở, như theo dõi hơi thở vào ra, kết hợp hơi thở với tụng niệm, hoặc đếm hơi thở.
Vượt Qua Khó Khăn Ban Đầu
Khi mới bắt đầu, tâm thường lang thang, không thể tập trung vào hơi thở. Đừng nản lòng, hãy kiên trì thực tập. Tâm của mỗi người đều giống nhau. Hãy thử các phương pháp khác nhau để tìm ra cách phù hợp nhất. Bạn có thể tập trung vào hơi thở ở mũi, hoặc theo dõi hơi thở ở bụng.
Tư Thế Thiền Định
Khi ngồi thiền, hãy xếp chân sao cho thoải mái, lưng thẳng nhưng không gồng, vai, bụng, cổ thả lỏng. Đầu cũng phải giữ thẳng. Điều này giúp bạn tỉnh táo hơn và tránh buồn ngủ.
Nhận Biết Vọng Tưởng
Khi ngồi thiền, vọng tưởng vẫn có thể xuất hiện. Hãy gọi tên chúng một cách đơn giản như “tư tưởng”, “hồi ức”, “lo lắng”, “mơ mộng”. Khi đặt tên cho vọng tưởng, bạn đã tách mình ra khỏi nó. Nếu không, bạn sẽ bị cuốn theo những suy nghĩ của mình.
Tỉnh Thức và Buông Bỏ
Tỉnh thức là nhận biết những gì đang diễn ra trong tâm, không phán xét hay phân tích. Khi vọng tưởng dấy lên, hãy nhìn thẳng vào nó, đặt tên cho nó và buông bỏ nó. Dần dần, bạn sẽ áp dụng được thói quen này vào cuộc sống hàng ngày, giúp bạn buông bỏ những tư tưởng không trong sáng và chỉ nghĩ đến những điều mình muốn nghĩ.
Thấu Hiểu Cảm Giác
Cơ thể thường cảm thấy khó chịu khi ngồi trong một tư thế không quen thuộc. Thay vì nghe theo sự khó chịu, hãy nhận biết nó. Quan sát cảm giác đó từ đâu đến, có phải do sự tiếp xúc với gối, sàn nhà hay chân kia không. Khi quan sát kỹ, bạn sẽ thấy cảm giác đau đớn đó không phải là một khối cố định, nó di chuyển và thay đổi. Hãy nhận biết tính vô thường của cảm giác và không bám víu vào nó.
Kết luận
Thiền định không chỉ là một phương pháp giải tỏa căng thẳng mà còn là con đường dẫn đến sự hiểu biết sâu sắc và an lạc nội tâm. Qua cuốn sách “Vô Ngã Vô Ưu”, Ni sư Ayya Khema đã truyền tải những giáo lý thiền định một cách dễ hiểu và thiết thực. Thực hành thiền định giúp chúng ta buông bỏ cái “ngã”, sống trọn vẹn trong hiện tại và tìm thấy an lạc trong chính mình. Hãy bắt đầu hành trình khám phá nội tâm ngay hôm nay và chia sẻ những suy nghĩ của bạn với chúng tôi. Sự đồng hành của bạn là động lực để dinhbaochau.com mang đến nhiều nội dung giá trị hơn nữa.