Chào mừng quý độc giả đến với chuyên mục “Những Lời Dạy Cổ Xưa” trên website dinhbaochau.com, nơi chúng ta cùng nhau khám phá và chiêm nghiệm những giá trị sâu sắc từ các kinh điển và tri thức cổ xưa. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về chương 1 của tác phẩm “Việt Nam Sử Lược” của Trần Trọng Kim, một tác phẩm kinh điển về lịch sử Việt Nam. Đây không chỉ là một cuốn sách ghi chép lại các sự kiện đã qua, mà còn là một hành trình khám phá nguồn cội, tìm hiểu quá khứ để hướng đến tương lai.
“Việt Nam Sử Lược” của Trần Trọng Kim, xuất bản lần đầu năm 1920, là một công trình nghiên cứu lịch sử Việt Nam theo phương pháp mới, viết bằng chữ quốc ngữ, mang đến cái nhìn tổng quan và hệ thống về lịch sử dân tộc. Tác phẩm này được xem là một trong những bộ thông sử đầu tiên của Việt Nam, với cách trình bày ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu, dễ nhớ và đầy hấp dẫn. Nội dung sách bao quát toàn bộ lịch sử nước Việt từ thời thượng cổ, bắt đầu từ Họ Hồng Bàng đến thời Pháp thuộc, dừng lại ở những năm đầu thế kỷ 20.
Tác giả đã chia lịch sử Việt Nam thành 5 thời kỳ chính, dựa trên những đặc điểm chung nhất của mỗi giai đoạn: Thượng cổ, Bắc thuộc, Tự chủ, Nam Bắc phân tranh và Cận kim. Bằng cách này, các sự kiện lịch sử được trình bày một cách liên tục và logic, giúp người đọc dễ dàng nắm bắt được mối liên hệ nhân quả giữa chúng. Đặc biệt, Trần Trọng Kim không chỉ tập trung vào các hoạt động của vua chúa và quan lại, mà còn chú ý đến đời sống thực tế của người dân, các hoạt động văn hóa, xã hội, tín ngưỡng và phong tục tập quán.
Trong chương 1, tác giả tập trung vào thời kỳ thượng cổ, bắt đầu từ Họ Hồng Bàng (2879 – 258 trước Công nguyên). Theo truyền thuyết, Kinh Dương Vương, con của Đế Minh, lập nước Xích Quỷ. Sau đó, Lạc Long Quân kết duyên với Âu Cơ, sinh ra 100 người con, nguồn gốc của Bách Việt. Lạc Long Quân chia con: 50 người theo mẹ lên núi, 50 người theo cha xuống biển, khởi đầu cho các bộ tộc Việt. Con trưởng của Lạc Long Quân lên ngôi vua, xưng là Hùng Vương, lập nước Văn Lang.
Nước Văn Lang chia làm 15 bộ, đóng đô ở Phong Châu. Thời kỳ này, các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội còn sơ khai, nhưng đã hình thành những phong tục, tập quán đặc trưng của người Việt cổ. Các câu chuyện cổ tích như Phù Đổng Thiên Vương, Sơn Tinh Thủy Tinh cũng xuất hiện, phản ánh ước mơ chinh phục tự nhiên và tinh thần chống giặc ngoại xâm của dân tộc.
Tuy nhiên, Trần Trọng Kim cũng chỉ ra rằng những câu chuyện về thời Hồng Bàng mang đậm màu sắc huyền thoại, khó có thể coi là lịch sử xác thực. Tác giả khuyên người đọc nên phân biệt rõ giữa các sự kiện lịch sử và truyền thuyết, để có cái nhìn khách quan và chính xác về quá khứ.
Về phương pháp biên soạn, Trần Trọng Kim đã nỗ lực tham khảo các nguồn sử liệu khác nhau, cả chữ Hán và chữ Pháp, nhưng ông vẫn giữ thái độ khách quan, không đứng hẳn về phe nào. Ông luôn khen chê đúng mực, đánh giá các sự kiện và nhân vật lịch sử dựa trên sự thật và công lý, không bị ảnh hưởng bởi tình cảm cá nhân. Tác giả còn chú trọng đến việc sử dụng ngôn ngữ khoa học, trung tính, tránh những lời lẽ nặng nề, cực đoan.
Kết thúc chương 1, Trần Trọng Kim đã khái quát về sự ra đời của quốc hiệu, vị trí địa lý, diện tích, chủng loại, nguồn gốc và phong tục tập quán của người Việt. Ông cũng nêu lên những nhược điểm của lịch sử Việt Nam thời kỳ đầu, đặc biệt là sự thiếu hụt các tài liệu chính xác và khách quan. Tác giả nhấn mạnh rằng, việc nghiên cứu lịch sử là để hiểu rõ về quá khứ, từ đó có thể xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn.
“Việt Nam Sử Lược” không chỉ là một cuốn sách lịch sử, mà còn là một tác phẩm văn hóa, góp phần khơi dậy lòng tự hào dân tộc và ý thức trách nhiệm đối với đất nước. Qua tác phẩm này, Trần Trọng Kim đã để lại một di sản vô giá cho các thế hệ sau. Chúng ta hãy cùng nhau trân trọng và phát huy những giá trị này để xây dựng một Việt Nam ngày càng giàu mạnh và văn minh.