Quan Vũ, một danh tướng lẫy lừng trong lịch sử Trung Hoa, được biết đến với lòng trung nghĩa, võ nghệ cao cường và khí phách hiên ngang. Không chỉ được tôn xưng là “Võ Thánh”, Quan Vũ còn được các thương nhân thờ phụng như một vị thần tài hộ mệnh. Vậy, điều gì đã khiến một vị tướng quân lại trở thành biểu tượng của sự giàu có và thịnh vượng? Câu chuyện phía sau sự sùng bái này hé lộ một góc nhìn thú vị về đạo đức kinh doanh và những giá trị mà người xưa coi trọng.
Quan Vũ, tự Vân Trường, là một trong những nhân vật nổi bật nhất thời Tam Quốc. Ông theo Lưu Bị từ những ngày đầu lập nghiệp, cùng Trương Phi kết nghĩa vườn đào, xông pha trận mạc, lập nhiều chiến công hiển hách. Sau trận Xích Bích, Quan Vũ được giao trấn giữ Kinh Châu. Trong giai đoạn này, ông đã thể hiện tài năng quân sự vượt trội, khiến Tào Tháo phải dè chừng. Tuy nhiên, cuối cùng, Kinh Châu thất thủ, Quan Vũ bị bắt và hy sinh. Sau khi mất, Quan Vũ được nhân dân tôn kính, thần thánh hóa, trở thành một vị thần được thờ phụng ở nhiều nơi. Các triều đại phong kiến cũng ban tặng nhiều danh hiệu cao quý cho ông, như “Trung Nghĩa Thần Vũ Linh Hựu Nhân Dũng Uy Hiển Quan Thánh Đại Đế”.
Vậy, tại sao một vị tướng võ lại trở thành thần tài? Câu trả lời nằm ở những phẩm chất đáng quý và câu chuyện “treo ấn phong kim” nổi tiếng của ông. Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, khi Lưu Bị ly tán, Quan Vũ bị Tào Tháo bắt giữ. Tào Tháo tìm mọi cách dụ dỗ, mua chuộc, nhưng Quan Vũ vẫn một lòng hướng về Lưu Bị. Ông đưa ra ba điều kiện với Tào Tháo: một là chỉ hàng Hán chứ không hàng Tào, hai là phải bảo toàn và chăm sóc hai vị phu nhân của Lưu Bị, ba là khi biết tin Lưu Bị sẽ lập tức ra đi. Tào Tháo chấp nhận tất cả các yêu cầu của Quan Vũ. Sau đó, để báo đáp ơn nghĩa của Tào Tháo, Quan Vũ đã chém đầu Nhan Lương của Viên Thiệu, giải vây cho Tào Tháo. Tào Tháo vì vậy càng thêm yêu mến và phong cho Quan Vũ làm Hán Thọ Đình Hầu, ban cho rất nhiều vàng bạc, châu báu.
Tuy nhiên, khi biết tin Lưu Bị đang ở Hà Bắc, Quan Vũ đã quyết tâm rời đi. Ông đã niêm phong tất cả vàng bạc, châu báu, ấn tín mà Tào Tháo ban tặng, đặt trong sảnh chính rồi dứt áo ra đi. Hành động “treo ấn phong kim” này thể hiện sự liêm khiết, không tham của cải, một lòng trung nghĩa với chủ nhân. Đây chính là yếu tố quan trọng khiến các thương nhân ngưỡng mộ và thờ phụng Quan Vũ.
Ngoài lòng trung nghĩa, Quan Vũ còn được biết đến với sự tín nghĩa. Câu chuyện thả Tào Tháo ở Hoa Dung Đạo là một minh chứng rõ nét. Dù Tào Tháo là kẻ thù, nhưng Quan Vũ vẫn giữ lời hứa năm xưa, tha cho Tào Tháo một con đường sống. Điều này cho thấy Quan Vũ luôn đặt chữ “tín” lên hàng đầu, một đức tính vô cùng quan trọng trong kinh doanh. Các thương nhân coi trọng chữ tín, giữ lời hứa nên rất tôn sùng Quan Vũ.
Một yếu tố khác khiến Quan Vũ được xem là thần tài là sự giỏi giang trong quản lý tài chính. Khi ở chỗ Tào Tháo, Quan Vũ đã ghi chép cẩn thận tất cả những gì được ban thưởng, chia thành các mục rõ ràng: vốn có, thu, xuất và tồn. Cách ghi chép đơn giản, dễ hiểu này đã được các thương gia thời xưa học hỏi, áp dụng vào việc quản lý sổ sách, được gọi là “thương dụng bác ký pháp”. Thậm chí, có truyền thuyết còn cho rằng Quan Vũ chính là người phát minh ra bàn tính, dù điều này chưa có kiểm chứng.
Cuối cùng, vẻ uy nghiêm, khí khái của Quan Vũ cũng là một trong những yếu tố khiến ông được thờ phụng như thần hộ mệnh. Với khuôn mặt nghiêm nghị, ánh mắt có thần, Quan Vũ được coi là có thể xua đuổi tà ma, bảo vệ gia chủ, mang lại sự an toàn. Từ đó, các thương nhân bắt đầu thờ cúng Quan Vũ để cầu bình an, tài lộc. Theo thời gian, Quan Vũ dần trở thành vị thần tài của mọi tầng lớp, không chỉ riêng giới thương nhân. Tượng Quan Công có hai loại: một loại lưỡi đao hướng lên trên, biểu thị cho lòng trung nghĩa, và một loại lưỡi đao hướng xuống dưới, biểu thị cho sự giàu có, thịnh vượng.
Tóm lại, việc Quan Vũ được sùng bái như thần tài không chỉ đơn thuần là tín ngưỡng mà còn là sự tôn vinh những giá trị đạo đức, tinh thần cao quý. Đó là lòng trung nghĩa, sự tín nghĩa, liêm khiết, và khả năng quản lý tài chính. Việc thờ Quan Vũ nhắc nhở những người làm kinh doanh phải luôn giữ chữ tín, trung thực và coi trọng đạo đức kinh doanh. Đó mới chính là gốc rễ của sự thành công và thịnh vượng lâu dài.
Tài liệu tham khảo:
- La Quán Trung (2019). Tam Quốc Diễn Nghĩa. Nhà xuất bản Văn học.
- Trần Trọng Kim (2010). Việt Nam Sử Lược. Nhà xuất bản Giáo dục.
- Vương Hồng Sển (2003). Khảo Về Đồ Thờ Tục Lệ. Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin.