Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, Lưu Bị được biết đến là người có được sự phò tá của hai nhân tài kiệt xuất: Gia Cát Lượng (Ngọa Long) và Bàng Thống (Phượng Sồ). Tương truyền, Thủy Kính tiên sinh từng nói: “Ngọa Long, Phượng Sồ, được một trong hai có thể định thiên hạ”. Thế nhưng, Lưu Bị có cả hai, tại sao vẫn không thể thống nhất được Trung Nguyên, mà chỉ dừng lại ở thế chân vạc? Hãy cùng Đinh Bảo Châu đi sâu vào phân tích vấn đề này.
Ngọa Long và Phượng Sồ: Hai Kỳ Tài Xuất Chúng
Ngọa Long (rồng nằm) là danh hiệu người đời dùng để chỉ Gia Cát Lượng, xuất phát từ việc ông ẩn cư tại núi Ngọa Long. Phượng Sồ (phượng con) là biệt danh của Bàng Thống, có lẽ bởi ông được xem là người phò tá cho Gia Cát Lượng, một cách ví von “rồng” và “phượng” cùng nhau phò tá một chủ. Cả hai đều là những bậc kỳ tài, mưu lược hơn người, được Thủy Kính tiên sinh hết mực ca ngợi.
Thủy Kính tiên sinh, hay Tư Mã Huy, là một nhân vật bí ẩn, uyên bác, có tài nhìn người và dự đoán tương lai. Hai lần gặp gỡ Lưu Bị, ông đều ẩn ý về hai nhân vật này. Lần đầu, khi Lưu Bị đang gặp khó khăn, Thủy Kính đã chỉ ra những sai lầm của Lưu Bị trong việc dùng người và gợi ý về Ngọa Long, Phượng Sồ. Lần thứ hai, ông lại khéo léo tiết lộ về thân thế của Khổng Minh, khiến Lưu Bị càng thêm khao khát cầu hiền.
Thủy Kính tiên sinh còn ví Gia Cát Lượng như Khương Tử Nha, người đã giúp nhà Chu gây dựng cơ đồ 800 năm và Trương Lương, người đã phò tá Hán Cao Tổ lập nên nhà Hán. Những lời đánh giá này cho thấy tài năng của Gia Cát Lượng là không thể phủ nhận. Tuy nhiên, dù có được hai nhân tài, Lưu Bị vẫn không thể thống nhất thiên hạ. Vì sao vậy?
Thời Thế và Vận Mệnh: Yếu Tố Thiên Thời
Thủy Kính tiên sinh từng nói: “Ngọa Long gặp chủ nhưng không gặp thời”. Câu nói này cho thấy một yếu tố quan trọng, đó là thời thế. Dù có tài giỏi đến đâu, con người cũng không thể đi ngược lại quy luật của thời gian và vận mệnh. Thời điểm Lưu Bị xuất hiện, thiên hạ đang trong giai đoạn loạn lạc. Thôi Châu Bình, một người bạn của Gia Cát Lượng, cũng đã nói với Lưu Bị rằng, “Thuận trời thì an nhàn, trái trời thì vất vả”.
Mạnh Tử cũng từng nói, thiên hạ cứ một thời trị, một thời loạn, xoay vần không ngừng. Theo cách tính của Thôi Châu Bình, từ thời Hán Cao Tổ đến lúc Lưu Bị xuất hiện, thiên hạ đã trải qua hai thời trị, hai thời loạn. Thời điểm Lưu Bị đến nhà tranh của Khổng Minh, thiên hạ đang trong thời loạn, không thể sớm bình định ngay được.
Ngay cả Gia Cát Lượng, một người tài trí hơn người, cũng phải thừa nhận: “Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên.” Trong trận hỏa công ở gò Bồ Lăng, khi trời bất ngờ đổ mưa lớn, Gia Cát Lượng đã cảm thán rằng: “Trời không giúp nhà Hán.”
Sự Chủ Quan và Sai Lầm của Lưu Bị
Bên cạnh yếu tố khách quan, còn có yếu tố chủ quan từ phía Lưu Bị. Thứ nhất, ông quá tin vào mối tình thâm giao với Quan Vũ mà bỏ qua lời khuyên của Gia Cát Lượng, dẫn đến việc liên minh Tôn Lưu tan vỡ và Quan Vũ mất Kinh Châu.
Thứ hai, Lưu Bị nóng lòng muốn báo thù cho Quan Vũ mà phát động cuộc chiến với Đông Ngô. Trận chiến này không chỉ gây tổn thất nặng nề cho quân Thục mà còn khiến Lưu Bị mất mạng tại thành Bạch Đế. Đây là một sai lầm lớn, khiến nhà Thục suy yếu, không thể thực hiện được lý tưởng thống nhất thiên hạ.
Thứ ba, dù có cả Ngọa Long và Phượng Sồ, Lưu Bị có lẽ chưa thực sự biết cách dùng người. Ông không tận dụng được tối đa khả năng của Bàng Thống, khiến Phượng Sồ sớm tử trận. Bàng Thống vốn có tài năng không hề kém cạnh Gia Cát Lượng, thậm chí còn được đánh giá là “trên thông thiên văn, dưới tường địa lý, mưu lược chẳng kém gì Quản Nhạc”. Tiếc thay, ông lại nóng vội lập công, không nghe lời dặn của Khổng Minh nên bỏ mạng tại gò Lạc Phượng.
Bàng Thống và Sự Mất Mát Đáng Tiếc
Việc Bàng Thống mất sớm là một tổn thất lớn cho Lưu Bị. Nếu Bàng Thống không tử trận, ông có thể cùng Quan Vũ trấn giữ Kinh Châu, trong khi Gia Cát Lượng phò tá Lưu Bị bình định Tây Thục. Khi đó, thế lực của Thục Hán sẽ lớn mạnh hơn rất nhiều, có thể thực hiện được chiến lược liên minh Tôn Lưu đánh Tào Ngụy.
Tuy nhiên, cũng cần phải nhìn nhận rằng, Bàng Thống khi mới gia nhập Thục Hán đã rất nóng lòng lập công. Ông chủ quan, không nghe lời khuyên của Khổng Minh, dẫn đến kết cục bi thảm. Điều này cho thấy, ngay cả những nhân tài kiệt xuất, nếu không có sự tỉnh táo, khiêm nhường cũng khó tránh khỏi sai lầm.
Kết Luận
Tóm lại, việc Lưu Bị không thể thống nhất thiên hạ không chỉ do yếu tố thời thế mà còn do những sai lầm chủ quan. Dù có Ngọa Long và Phượng Sồ, Lưu Bị vẫn không thể đi ngược lại quy luật của lịch sử và vận mệnh. Bên cạnh đó, sự chủ quan, nóng vội và không biết cách dùng người của Lưu Bị cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến thất bại.
Bạn nghĩ sao về lý do Lưu Bị không thể thống nhất thiên hạ? Hãy để lại bình luận của bạn bên dưới nhé.