Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, trận chiến Thượng Phương Cốc là một trong những màn giao tranh kịch tính nhất, nơi Gia Cát Lượng bày mưu tính kế hòng tiêu diệt Tư Mã Ý. Tuy nhiên, kế hoạch tưởng chừng hoàn hảo lại thất bại bởi cơn mưa bất ngờ. Điều này làm dấy lên câu hỏi: Vì sao Gia Cát Lượng không dùng tên lửa hoặc mai phục để tiêu diệt Tư Mã Ý triệt để? Hãy cùng đi sâu phân tích để hiểu rõ hơn về sự kiện này.
Sự Thất Bại Đáng Tiếc Tại Thượng Phương Cốc
Gia Cát Lượng nổi tiếng với tài thao lược và những kế sách kỳ diệu, trong khi Tư Mã Ý lại là bậc thầy về phòng thủ. Cuộc đối đầu giữa hai người được xem là cuộc chiến của những thiên tài. Trong chiến dịch Bắc phạt lần cuối, Gia Cát Lượng đã dồn hết tâm huyết, suýt chút nữa tiêu diệt được Tư Mã Ý tại Thượng Phương Cốc. Tuy nhiên, một cơn mưa lớn bất ngờ đã phá tan tất cả, khiến mọi công sức của Gia Cát Lượng đổ sông đổ bể. Nhiều người thắc mắc, tại sao Gia Cát Lượng không dùng tên tẩm dầu phóng hỏa hoặc bố trí quân mai phục ở lối ra vào cốc, để đảm bảo Tư Mã Ý không có cơ hội sống sót?
Giải Mã Thắc Mắc Từ Góc Độ Tác Giả và Bối Cảnh Lịch Sử
La Quán Trung, tác giả của Tam Quốc Diễn Nghĩa, được biết đến là người có xu hướng thiên vị nhà Hán. Ông thường tô vẽ cho hình tượng các tướng lĩnh và quân sư của Thục Hán trở nên tài giỏi hơn, trong khi lại hạ thấp vai trò của Tào Ngụy và Đông Ngô. Trong bối cảnh này, việc để Gia Cát Lượng đánh bại Tư Mã Ý một cách dễ dàng có lẽ không phù hợp với dụng ý của tác giả.
Thêm vào đó, lịch sử ghi chép rằng trong chiến dịch Bắc phạt lần thứ sáu, Tư Mã Ý vẫn thi triển chiến thuật cố thủ, khiến Gia Cát Lượng không thể làm gì hơn. Trận chiến tại Thượng Phương Cốc, với kế hoạch hỏa công cùng với cơn mưa bất ngờ, được xem như một sự bao biện cho thất bại của Thục Hán, đồng thời tăng thêm sự tiếc nuối và cảm thương cho Gia Cát Lượng.
Phân Tích Các Lỗ Hổng Trong Kế Hoạch
Nếu xét về mặt chiến thuật, trận đánh Thượng Phương Cốc có nhiều lỗ hổng. Việc không sử dụng tên tẩm dầu để tiêu diệt địch khi chúng đã rơi vào vòng vây là một thiếu sót lớn. Mặt khác, lực lượng mai phục tại cửa cốc quá mỏng, khiến Tư Mã Ý dễ dàng thoát ra sau khi đám cháy bị dập tắt. Rõ ràng, La Quán Trung đã cố ý tạo ra những tình huống này để tô đậm sự bất lực của Gia Cát Lượng trước ý trời.
Góc Nhìn Thực Tế Về Chiến Lược Của Gia Cát Lượng
Thực tế, năm lần Bắc phạt trước đó của Gia Cát Lượng đều không thu được kết quả đáng kể, khiến Thục Hán ngày càng suy yếu. Trong hoàn cảnh đó, Gia Cát Lượng buộc phải sử dụng chiến lược “lấy tấn công làm phòng ngự”, liên tục gây chiến với Ngụy nhằm kìm hãm sự phát triển của đối phương. Tuy nhiên, chiến lược này đã làm kiệt quệ nguồn lực của Thục Hán.
Trong lần Bắc phạt thứ sáu, Gia Cát Lượng đã cố gắng giải quyết vấn đề lương thảo bằng cách chiếm đóng vùng đồng bằng Ngũ Trượng, nhưng việc này vẫn không đủ để đảm bảo cho một cuộc chiến kéo dài. Vì vậy, Gia Cát Lượng đã quyết định dùng kế “tương kế tựu kế” để dụ Tư Mã Ý vào bẫy tại Thượng Phương Cốc.
Kế Sách Hoàn Hảo Và Sự Trớ Trêu Của Số Phận
Địa thế của Thượng Phương Cốc rất hiểm yếu, dễ vào khó ra, rất thích hợp cho việc mai phục. Gia Cát Lượng đã dùng nhiều kế sách liên hoàn để dụ Tư Mã Ý vào bẫy, từ việc cho quân đồn điền tại Ngũ Trượng, đến việc tung tin giả về việc tích trữ lương thảo tại Thượng Phương, và cuối cùng là dùng Ngụy Diên đánh nhử.
Tuy nhiên, tất cả những nỗ lực đó đã bị phá tan bởi cơn mưa bất ngờ. Cơn mưa không chỉ dập tắt lửa, mà còn khiến công sức của Gia Cát Lượng trở nên vô nghĩa. Có thể thấy, số phận đã không mỉm cười với Gia Cát Lượng, và sự thất bại tại Thượng Phương Cốc đã đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đời ông.
Lý Giải Thêm Về Việc Không Dùng Xạ Tiễn Và Mai Phục
Gia Cát Lượng vốn rất tự tin vào tài năng của mình nên đã chia quân phục kích doanh trại của quân Ngụy theo nhiều hướng, dẫn đến việc lực lượng mai phục tại Thượng Phương Cốc bị hạn chế. Nếu sử dụng xạ tiễn, với lực lượng mỏng như vậy, việc tiêu diệt toàn bộ quân Ngụy là điều bất khả thi. Hơn nữa, nếu Tư Mã Ý phát hiện ra, quân Thục sẽ gặp nguy hiểm.
Ngoài ra, việc cố thủ tại Thượng Phương Cốc cũng không phải là giải pháp tối ưu, bởi vì quân Ngụy vẫn còn phân tán ở nhiều nơi. Nếu tiếp tục chiến đấu, quân Thục sẽ gặp bất lợi về lương thảo và rơi vào thế bị động.
Kết Luận
Trận chiến Thượng Phương Cốc là một điển hình cho sự bất lực của con người trước số phận. Dù Gia Cát Lượng có tài giỏi đến đâu, ông vẫn không thể chống lại được ý trời. Việc ông không sử dụng tên lửa hay mai phục một cách triệt để là một phần trong dụng ý của tác giả, nhằm tô đậm thêm sự tiếc nuối và cảm thương cho vị quân sư tài ba. Dù thất bại, Gia Cát Lượng vẫn là một hình tượng bất tử trong lòng người đọc, một biểu tượng cho sự tận tâm, tài năng và lòng trung thành.
Tài liệu tham khảo
- La Quán Trung. Tam Quốc Diễn Nghĩa.
- Trần Thọ. Tam Quốc Chí.
- Các bài nghiên cứu, phân tích về Tam Quốc Diễn Nghĩa.