Gia Cát Lượng, Khổng Minh, Ngọa Long tiên sinh, một biểu tượng trí tuệ của thời Tam Quốc, tại sao lại chọn phò tá Lưu Bị khi tiềm lực còn yếu, thay vì Tào Tháo hay Tôn Quyền đang hùng mạnh? Đây là câu hỏi đã làm tốn không biết bao giấy mực của các nhà sử học và người yêu thích Tam Quốc suốt hơn 1800 năm qua. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích những lý do đằng sau quyết định mang tính lịch sử này, dựa trên các luận điểm của sử gia và các nguồn tư liệu uy tín.
Con Người và Đạo Đức của Gia Cát Lượng
Gia Cát Lượng không chỉ là một nhà chính trị, quân sự kiệt xuất mà còn là một nhà trí thức mẫu mực, đề cao đạo đức và sự nghiệp hiển hách. Ông theo đuổi lý tưởng “Tam bất hủ” của người Trung Hoa: Lập đức, lập công, lập ngôn. Xét về “Lập đức,” tiêu chuẩn hành vi của người trí thức mà Khổng Minh hướng đến là trung, hiếu, nhân, nghĩa. Ông hiểu rõ Tào Tháo tuy nắm quyền triều đình nhưng thực chất đã thao túng Hán triều, không còn là chính phủ Hán chính thống. Vì vậy, để giữ trọn đạo nghĩa, Gia Cát Lượng không thể đầu quân cho Tào Tháo mà lựa chọn Lưu Bị, người mang dòng máu hoàng tộc, được tôn xưng là Lưu Hoàng Thúc.
Chí Hướng Lập Nghiệp của Gia Cát Lượng
Khổng Minh tự ví mình như Quản Trọng, Nhạc Nghị, những bậc kỳ tài đã phò tá minh chủ làm nên sự nghiệp lớn. Ông mong muốn thống nhất thiên hạ, xây dựng một vương triều mới, lập nên kỳ công hiển hách. Chí hướng của ông không chỉ dừng lại ở việc phò tá một thế lực hùng mạnh mà còn là kiến tạo một chính quyền mới, một nhà nước mới, thực sự vì dân. Tào Tháo và Tôn Quyền lúc bấy giờ dù hùng mạnh nhưng lại không thể đáp ứng được chí hướng này của Gia Cát Lượng. Tào Tháo quá mạnh, nhân tài nhiều, có cả Quách Gia, một mưu sĩ tài ba. Tôn Quyền thì thế lực còn nhỏ, chưa đủ tầm vóc để Gia Cát Lượng thi triển tài năng.
Nhận Định Về Lưu Bị
Lưu Bị là người phù hợp với các tiêu chuẩn mà Gia Cát Lượng đặt ra. Mặc dù khi đó đang thất thế, Lưu Bị vẫn là dòng dõi hoàng tộc, có gốc gác rõ ràng. Dù xuất thân nghèo khó, bán chiếu, dệt dép, nhưng không ai nghi ngờ thân phận hoàng tộc của ông. Thêm vào đó, Lưu Bị còn là người nhân nghĩa, trọng tình, có lý tưởng phục hưng Hán thất. Hình tượng của Lưu Bị với đôi tai dài, hai tay quá gối, thể hiện tướng mạo phi phàm, báo hiệu một tương lai xán lạn. Điểm yếu của Lưu Bị chính là thiếu căn cơ vững chắc và một đường lối chính trị đúng đắn, và Gia Cát Lượng chính là người có thể giúp ông giải quyết những vấn đề này.
Có thể ví Lưu Bị như một xí nghiệp có tiềm năng nhưng thiếu người quản lý tài giỏi, còn Gia Cát Lượng là một giám đốc tài ba nhưng chưa có công ty để cống hiến. Cả hai đều đang tìm kiếm một đối tác hoàn hảo để thực hiện lý tưởng của mình. Việc Lưu Bị thực hiện chính sách nhân nghĩa tại Từ Châu đã khiến tiếng tốt của ông lan xa, lọt vào mắt xanh của Gia Cát Lượng.
Gia Cát Lượng Cần Không Gian Phát Triển
Một lý do quan trọng khác khiến Gia Cát Lượng chọn Lưu Bị là vì chỉ ở bên Lưu Bị, ông mới có không gian để thỏa sức thi triển tài năng. Toàn bộ quá trình từ lúc khởi đầu khó khăn, ổn định lực lượng, phát triển hùng mạnh cho đến thống nhất thiên hạ, Gia Cát Lượng đều đóng vai trò là đạo diễn và nhân vật chính. Nếu ở bên Tào Tháo hay Tôn Quyền, tài năng của ông sẽ bị lu mờ, không được phát huy hết tiềm năng.
Việc Gia Cát Lượng không vội vàng xuất sơn mà đợi đến khi Lưu Bị “Tam cố thảo lư” cũng thể hiện sự thận trọng của ông. Ông muốn thử thách sự chân thành của Lưu Bị và muốn chắc chắn rằng mình sẽ được trọng dụng như một quốc sĩ chứ không phải một mưu sĩ bình thường. Sau khi được Lưu Bị ba lần đến mời, Gia Cát Lượng mới chính thức bước lên vũ đài chính trị, thực hiện chí lớn của mình, giúp Lưu Bị dựng nên thế chân vạc huyền thoại.
Kết Luận
Quyết định chọn phò tá Lưu Bị của Gia Cát Lượng không chỉ đơn thuần là sự lựa chọn giữa các thế lực hùng mạnh mà còn là sự đồng điệu về lý tưởng, sự tôn trọng đạo nghĩa và khát khao được thi triển tài năng. Gia Cát Lượng đã nhìn thấy ở Lưu Bị những phẩm chất của một minh chủ, người có thể giúp ông thực hiện giấc mộng phục hưng Hán thất. Câu chuyện về sự hợp tác giữa Lưu Bị và Gia Cát Lượng vẫn luôn là một bài học sâu sắc về sự lựa chọn và sự cống hiến trong lịch sử Trung Hoa. Hãy cùng thảo luận thêm về vấn đề này ở phần bình luận bên dưới.
Tài Liệu Tham Khảo
- Trần Thọ. Tam Quốc Chí.
- Bùi Tùng Chi. Tam Quốc Chí Chú.
- Dịch Trung Thiên. Phẩm Tam Quốc.
- Phượng Hoàng.
- Cây Kênh.
- New Tunisian.