){kind=link}
Chào mừng bạn đến với chuyên mục “Những lời dạy cổ xưa” của dinhbaochau.com, nơi chúng tôi chia sẻ những triết lý sâu sắc từ các kinh điển Phật Giáo và Thiên Chúa Giáo, cùng với những lời dạy ý nghĩa từ các tôn giáo khác tại Việt Nam. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá chương đầu tiên của tác phẩm “Tôi Tự Học” của Thu Giang (Nguyễn Duy Cần), một hành trình tự khai phá tri thức và tâm hồn, mang đến những bài học quý giá về phương pháp tự học và phát triển bản thân.
Tác giả Thu Giang (Nguyễn Duy Cần), sinh năm 1907 và mất năm 1998, là một học giả uyên bác với nhiều tác phẩm giá trị. Triết lý nhân sinh của ông vượt thời gian, giúp con người nhận thức sự thật, mở mang kiến thức và thay đổi hành vi một cách hợp lý. Tủ sách của ông hướng đến việc giải phóng con người khỏi sự mù mờ, sợ hãi do thiếu hiểu biết, để đạt đến sự sáng suốt và nền tảng vững chắc, tự mình vượt qua rào cản bằng cách tự học, rèn luyện tư duy khoa học. Nhà xuất bản Trẻ trân trọng giới thiệu hai tác phẩm “Tôi Tự Học” và “Ốc Sáng”, hai cuốn sách bổ sung cho nhau, tạo nên một bộ học thuật về phương pháp học tập, rèn luyện tinh thần, tư duy, những điều mà học sinh, sinh viên cần nhưng chưa được chú trọng ở trường học hay gia đình.
Mở đầu chương, tác giả kể một câu chuyện ngụ ngôn Ả Rập về sự khôn ngoan. Vua muốn sự khôn ngoan, các học giả mang đến vô vàn sách, rồi tóm lược, cô đọng lại thành một câu: “Con người sinh ra yếu đuối, trần truồng, càng lớn càng mạnh mẽ về thể xác và ham muốn, nhưng lòng tham vô đáy, rồi tan tạ, tiêu vong”. Vua giận dữ cho rằng mình đã biết điều đó, câu chuyện muốn nhấn mạnh rằng, văn hóa là điều không thể truyền thụ, cũng không thể tóm tắt. Tác giả đồng tình với nhận xét trên và kể thêm câu chuyện ngụ ngôn Trang Tử về người thợ mộc. Người thợ mộc khẳng định rằng những gì mình có được khi làm việc, không thể nói ra bằng lời, cũng không thể truyền lại cho con cái, giống như những cặn bã mà nhà vua học được từ sách vở.
Vậy tại sao vẫn cần đến tự học? Theo tác giả, tự học là một nghệ thuật không thể truyền thụ, nhưng có thể khơi gợi, giúp người ta đi đến sự hiểu biết. Tác giả, người từng rất kém về trí nhớ và sức khỏe, nhờ tự học mà có được chút thành tựu. Ông đồng tình với ý kiến của K. Bình rằng, mỗi người có hai loại giáo dục: một do người khác truyền cho và một quan trọng hơn là do mình tự tạo ra. Tác giả cũng dùng phần thứ hai của đời mình để loại bỏ những ảo vọng, sai lầm đã hấp thụ được trước đó. Quyển “Tôi tự học” này chỉ để bổ túc cho hai quyển trước “Ốc Sáng” và “Thuốc tư tưởng”. Tác giả đưa ra các nguyên tắc học tập không phải tự mình tìm ra mà do các bậc tiền bối chỉ dẫn, kinh nghiệm của tác giả chỉ dùng để bình phẩm, đánh giá. Vì vậy mà sách có tên là “Tôi tự học” mà không dám đề là “tự học”, vì những kinh nghiệm của tác giả chưa chắc đã phù hợp với người khác.
Tác giả khẳng định rằng, học là để cho đầu óc và tâm hồn ngày càng cao rộng hơn. Người có văn hóa là người có tâm hồn cao rộng, dung nạp mọi ý kiến, không thành kiến, không tư tưởng một chiều, nhìn nhận mọi mặt của cuộc sống. Muốn có một tâm hồn cao rộng, phải có một nền học thức rộng đủ mọi mặt, không chấp nhất vào một chân lý tuyệt đối. Học rộng giúp ta vượt qua những giới hạn hẹp hòi của tư tưởng cá nhân để thấu hiểu các hệ thống tư tưởng khác, học thức rộng là người biết thưởng thức tất cả mọi hình thức văn hóa. Đầu óc hẹp hòi dễ sinh cuồng tín, mà văn hóa chính là phương tiện duy nhất để đem lại tình thương và hòa bình cho nhân loại. Mục tiêu cao nhất của văn hóa là làm cho con người hoàn thành sứ mệnh của mình.
Tác giả đặt ra câu hỏi: “Thế nào là người học thức?”. Người có bằng cấp cao, liệu có phải là người học thức? Thực tế, có nhiều người có bằng cấp nhưng lại không biết áp dụng kiến thức vào thực tế, không hiểu biết về cuộc sống. Theo tác giả, học là để biết, nhưng biết mà không thực hành thì chưa gọi là biết. Học và hành cần phải hợp nhất mới gọi là có học thức. Học mà không tiêu hóa, không khác gì chim nhả, tằm nhả, máy thu thanh lặp lại, sẽ làm mất phẩm cách con người. Học phải làm cho con người thêm sáng suốt hơn, tự do hơn, rộng lớn hơn.
Vậy học để làm gì? Tác giả phân biệt hai hạng người: học vì tư lợi và học không vì tư lợi. Phần đông học vì tư lợi, tìm kế sinh nhai. Nhưng cũng có những người học vì yêu thích, không vì tiền bạc, địa vị, danh vọng. Họ học văn chương vì văn chương, nghệ thuật vì nghệ thuật, khoa học vì khoa học. Những người học vì tư lợi hay không tư lợi, không ai sai, không ai đúng, miễn là họ thấy vui với điều đó. Cũng có những người không thích học, chỉ thích hưởng thụ, nhưng nếu bạn muốn sống một cuộc đời ý nghĩa hơn, hãy để quyển sách này xuống, vì nó không dành cho bạn. Tác giả cho rằng hạnh phúc là được làm chủ hành động, tư tưởng, tình cảm, mỗi ngày làm cho con người thêm sáng suốt, tự do, rộng lớn. Học là để mưu cầu hạnh phúc, làm cho mình ngày càng mới, càng cao, càng rộng. Học là tăng gia sự hiểu biết, mở rộng tâm hồn, thu nhận kinh nghiệm của người khác. Học phải tiêu hóa, như thức ăn để nuôi dưỡng cơ thể, thì cái học mới thực sự có ý nghĩa. Người có học thức là người đã thuần hóa cái học của mình, học đến mức quên hết sách vở, khi đó cái học mới thật sự nhập tâm. Quên là điều kiện cần thiết để nhớ, một điều gì học mà còn cố nhớ là nó chưa được nhập vào tâm.
Cuối cùng, tác giả nói về thiên tài. Thiên tài không phải là những người phi thường, mà là những người có đức tin vững vàng về phương pháp làm việc của mình, tin rằng với sự cần cù, nhẫn nại, phương pháp làm việc tốt sẽ đạt được mục tiêu. Thiên tài chỉ là sự nhẫn nại bền bỉ lâu ngày. Các vĩ nhân như Phật Thích Ca, Spinoza, Pascal, Montaigne, Herbert Spencer đều là những người có thể chất, tinh thần không có gì đặc biệt, nhưng họ có đức tính nhẫn nại, làm việc có phương pháp. Để học cho thấm, muốn gây tạo công trình to tát, cần phải có thời gian. Họ âm thầm làm việc trong cô tịch, nhưng đầy hăng hái, kiên nhẫn, để rồi một ngày tài hoa xuất hiện. Một việc làm âm thầm, lặng lẽ, nhưng đầy hăng hái sẽ tạo ra những kết quả vẻ vang nhất. Thiên tài cần phải nhẫn nại, đi từng bước một, từng bước chắc chắn. Những ai háo thắng vội vàng sẽ không bao giờ đi tới đích. Các vĩ nhân đều nghiên cứu, suy nghĩ, quan sát một việc từ mọi khía cạnh, không hối hả trong học tập và nghiên cứu. Vì thế, thiên tài là một sự nhẫn nại bền bỉ lâu dài, biến thành tài hoa, cần lý tưởng, niềm tin, chí kiên nhẫn, làm việc có trật tự, phương pháp, nhẫn nại, không vội vã.
“Tôi Tự Học” của Thu Giang (Nguyễn Duy Cần) là một tác phẩm sâu sắc, mang đến những bài học quý giá về phương pháp tự học và phát triển bản thân. Hy vọng rằng, những chia sẻ này sẽ giúp bạn có thêm động lực trên hành trình khai phá tri thức và tâm hồn của mình. Hãy tiếp tục theo dõi những bài viết tiếp theo trong chuyên mục “Những lời dạy cổ xưa” để cùng nhau khám phá thêm những triết lý sâu sắc khác.