Tào Tháo, một nhà chính trị, quân sự kiệt xuất thời Tam Quốc, nổi tiếng là người đa nghi, tàn bạo nhưng cũng rất trọng dụng nhân tài. Ít ai biết rằng, trong đội ngũ mưu sĩ hùng hậu dưới trướng Tào Tháo, có một người từng viết hịch mắng chửi ông thậm tệ, thậm chí lôi cả tổ tông ba đời lên để bêu riếu. Thế nhưng, kẻ “gan hùm” ấy không những không bị trừng phạt mà còn được Tào Tháo trọng dụng, đó chính là Trần Lâm.
Trần Lâm, tự là Tử Mại, người Quảng Lăng, Dương Châu, là một trong “Kiến An thất tử”, nhóm bảy nhà thơ nổi tiếng thời Đông Hán. Ông nổi tiếng tài hoa, giỏi văn chương, từng làm thư ký dưới trướng Viên Thiệu. Khi Tào Tháo và Viên Thiệu đối đầu nhau trong trận chiến Quan Độ, Trần Lâm được lệnh viết một bài hịch lên án Tào Tháo, bố cáo khắp thiên hạ. Bài hịch này không chỉ chửi thẳng mặt Tào Tháo mà còn bới móc tổ tông, lăng mạ thậm tệ.
Đoạn trích trong bài hịch của Trần Lâm thể hiện rõ sự căm ghét Tào Tháo: “Trước kia nhà Tầm Vu ỷ chiều cao lộc quyền hống hách trong chiều một tay tác oai tác quái…tổ tông nhà nó bị tiêu diệt để tiếng như nước đến ngày nay làm gương cho đời. Nay Tào Tháo con nó là trung thường thị tên bằng, cùng với bọn tả quan từ hoàng hưng yêu tác quái tham lam rộng rỡ nát đạo hại dân. Bố nó là Tung lắm con mơ của bọn nhân có nhờ đút lót mà được chức vị… Tào Tháo giống sót của Hoạn Quan cũng không có đức hạnh gian dảo độc ác.”
Khi Tào Tháo đọc được bài hịch này, dù đang bị bệnh đau đầu, ông cũng phải bật cười vì sự đanh thép và tài hoa của Trần Lâm. Tào Tháo biết rằng, người viết ra được những lời lẽ như vậy chắc chắn là một bậc tài năng. Sau khi đánh bại Viên Thiệu trong trận Quan Độ, Tào Tháo bắt được Trần Lâm. Thay vì trừng phạt, Tào Tháo lại trọng dụng Trần Lâm, bổ nhiệm ông làm Tư Không chủ bộ, phụ trách việc công văn giấy tờ.
Một lần, Tào Tháo nhớ lại bài hịch năm xưa, bèn hỏi Trần Lâm: “Khi xưa ông viết hịch cho Viên Thiệu, mắng chửi ta đã đành, cớ sao còn lôi cả ông nội và cha ta lên mà chửi?”. Trần Lâm đáp lại bằng một câu nói đầy khí phách: “Tên đã lên cung thì buộc phải bắn”. Nghe vậy, Tào Tháo cười lớn, tỏ vẻ thấu hiểu nỗi lòng của người làm tôi trung. Ông hiểu rằng, Trần Lâm chỉ làm hết trách nhiệm với chủ của mình.
Sau đó, Tào Tháo không bao giờ nhắc lại chuyện này nữa, thậm chí còn cấm người khác bàn tán để Trần Lâm khỏi áy náy. Sự độ lượng, biết trọng dụng người tài của Tào Tháo đã khiến Trần Lâm cảm phục và hết lòng phò tá ông. Trần Lâm cùng với Nguyễn Vũ đã giúp Tào Tháo khởi thảo rất nhiều văn kiện quan trọng, góp phần vào sự nghiệp bá chủ của Tào Ngụy.
Tào Tháo là một nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa trông rộng, biết bỏ qua thù riêng để thu phục nhân tài. Ông không chấp nhặt những lời lẽ cay độc trong bài hịch của Trần Lâm, mà nhìn vào tài năng thực sự của ông. Chính sự độ lượng và cách dùng người đặc biệt này đã giúp Tào Tháo có được đội ngũ mưu sĩ hùng hậu, làm nên nghiệp lớn. Đối với Tào Tháo, việc trọng dụng người tài không phân biệt quá khứ là một chiến lược chính trị khôn ngoan, đáng để người đời sau học tập. Câu chuyện về Trần Lâm và Tào Tháo không chỉ là một giai thoại thú vị trong Tam Quốc Diễn Nghĩa mà còn là một bài học sâu sắc về sự khoan dung và trọng dụng nhân tài.
Tóm lại, câu chuyện Trần Lâm chửi tổ tông Tào Tháo nhưng vẫn được trọng dụng đã thể hiện rõ nét tính cách của Tào Tháo, một người vừa đa nghi, tàn bạo nhưng lại rất trọng dụng người tài. Bài học rút ra ở đây là, người lãnh đạo giỏi phải biết bỏ qua những hiềm khích cá nhân, biết nhìn người, biết dùng người và biết dung hòa để đạt được những mục tiêu lớn lao.
Tài liệu tham khảo:
- La Quán Trung, Tam Quốc Diễn Nghĩa
- Trần Thọ, Tam Quốc Chí
- Bản dịch và chú giải Tam Quốc Diễn Nghĩa của các nhà nghiên cứu.