Chào mừng bạn đến với chuyên mục “Những Lời Dạy Cổ Xưa” trên dinhbaochau.com, nơi chúng tôi khám phá và diễn giải những triết lý sâu sắc từ kinh điển Phật Giáo, Thiên Chúa Giáo và các tôn giáo khác tại Việt Nam. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về những bài học quý giá trong cuốn “Thuật Xử Thế Của Người Xưa” của tác giả Thu Giang Nguyễn Duy Cần, một tác phẩm kinh điển về nghệ thuật đối nhân xử thế. Dù được viết cách đây hơn 50 năm, những giá trị mà cuốn sách mang lại vẫn còn nguyên giá trị và vô cùng thiết thực trong cuộc sống hiện đại.
Lời Mở Đầu: Giá Trị Vượt Thời Gian
Trong bối cảnh xã hội ngày nay, khi mà các mối quan hệ giữa người với người ngày càng trở nên phức tạp và đa dạng, việc tìm kiếm những nguyên tắc ứng xử đúng đắn là vô cùng quan trọng. “Thuật Xử Thế Của Người Xưa” không chỉ là một cuốn sách lý thuyết suông mà còn là một cẩm nang sống, giúp chúng ta nhìn nhận lại những hành vi, lời nói của bản thân và học hỏi những bài học quý báu từ người xưa. Tác giả Thu Giang Nguyễn Duy Cần đã khéo léo trình bày những vấn đề tưởng chừng như khô khan bằng một giọng văn gần gũi, dễ hiểu, giúp người đọc dễ dàng tiếp cận và áp dụng vào cuộc sống hàng ngày.
Chương 1: Lòng Tự Ái – Ngọn Nguồn Của Vạn Sự
Tác giả bắt đầu bằng việc khai thác một khía cạnh sâu kín trong tâm lý con người: lòng tự ái. Người xưa có câu “Giữa chốn ba quân có thể đoạt được soái ấn, nhưng không thể đoạt được cái trí của kẻ thất phu”. Câu nói này cho thấy rằng, lòng tự ái là một thứ vô cùng khó chinh phục, thậm chí còn khó hơn cả việc đoạt được quyền lực.
Theo Pascal, “cái tôi” là một thứ dễ yêu nhất nhưng cũng đáng ghét nhất. Chúng ta thường quá nâng niu, chiều chuộng cái tôi của mình mà không nhận ra rằng chính nó là nguồn gốc của nhiều sai lầm, đau khổ. Từ đó, tác giả khẳng định việc ép buộc người khác phải nghe theo ý kiến của mình là điều không thể, bởi vì không ai chịu nhận mình là sai cả. Ngay cả những kẻ gian ác như Tào Tháo cũng tự cho mình là vì dân vì nước.
Tác giả còn đưa ra một ví dụ về một người trẻ tuổi thích cãi, không chịu nhường nhịn ai, luôn muốn ý kiến của mình phải được người khác công nhận. Tâm sự này giống như Khuất Nguyên, một người trung thành nhưng không được trọng dụng, phải chịu cảnh lưu đày. Tại sao chúng ta lại luôn muốn người khác phải nghe theo mình mà không chịu đặt mình vào vị trí của người khác? Tác giả cho rằng, tuổi trẻ thường bồng bột, không chịu lắng nghe ý kiến của người lớn tuổi, dẫn đến xung đột giữa các thế hệ.
Một câu chuyện thú vị được nhắc đến là cách một vị mục sư giáo dục con trai mình. Ông cho phép con tin rằng mình thông minh hơn cha trong giai đoạn từ 15 đến 20 tuổi, ngang bằng cha từ 20 đến 25 tuổi, nhưng sau 25 tuổi phải thừa nhận sự thông minh của cha. Đây là một cách ứng xử khôn ngoan, giúp con cái tôn trọng kinh nghiệm của người đi trước mà không cảm thấy bị áp đặt. Tác giả cũng tự nhận mình đã từng trải qua giai đoạn “huyết khí bồng bột”, tự phụ, không xem trọng kinh nghiệm của tiền nhân, và đã phải trả giá.
Vì vậy, tác giả khuyên rằng, nếu muốn người khác nghe theo mình, đừng công kích, biếm nhẽ hay xúc phạm lòng tự ái của họ. Hãy tạo thiện cảm ban đầu, đó là chìa khóa thành công. Khi yêu ai, hãy yêu cả đường đi, ghét ai, ghét cả tông chi. Nếu có sự yêu ghét chen vào trước thì sự thuận nghịch sẽ thấy liền.
Cần Phải Biết Lắng Nghe và Tôn Trọng Sự Khác Biệt
Trong quá trình bàn luận, chúng ta cũng cần phải xem xét trình độ của người khác. Không nên dùng lời lẽ quá cao với người thấp, hoặc quá thấp với người cao. Khổng Tử từng nói: “Trung nhân dĩ thượng, khả dĩ ngữ thượng; trung nhân dĩ hạ, bất khả dĩ ngữ thượng”. Tức là, người từ bậc trung trở lên thì có thể dùng lời cao mà nói, người từ bậc trung trở xuống thì không thể dùng lời cao được.
Tác giả cũng trích dẫn Trang Tử: “Tôi đồng ý với ta cho ta là phải, không đồng ý với ta cho ta là quấy”. Cái phải quấy của thiên hạ chỉ là sự thuận nghịch với ý kiến của mình mà thôi. Trình độ hiểu biết của ta không thể bắt buộc người khác phải hiểu giống mình. Nếu chúng ta còn bực tức khi người khác không hiểu theo mình, thì chúng ta còn mê hơn họ.
Một câu chuyện khác về những người mù sờ voi cũng được nhắc đến. Mỗi người chỉ sờ được một bộ phận của con voi và cho rằng nó giống như cái cột, cái vòi, cái chum, cái quạt. Không ai chịu nhường ai, tranh cãi om sòm. Đây là một ví dụ điển hình về việc chúng ta thường chỉ nhìn nhận sự vật theo một góc độ hạn hẹp của bản thân.
Vì vậy, tác giả kết luận rằng, cái phải quấy là một lẽ tương quan, sự hiểu biết của chúng ta cũng chỉ là hữu hạn, không thể lượng được cái vô cùng. Cãi nhau về đều phải quấy là một điều khó được ổn thỏa. Hãy học cách chấp nhận sự khác biệt, tôn trọng quan điểm của người khác, và nhìn nhận sự vật dưới nhiều góc độ khác nhau.
Sự Thay Đổi và Tính Tương Đối Của Sự Vật
Cuối cùng, tác giả nhấn mạnh đến sự thay đổi và tính tương đối của sự vật. Điều mà chúng ta cho là phải hôm nay, có thể sẽ trở thành quấy ngày mai, cái lợi hôm nay, có thể là cái hại của ngày mai. Một câu chuyện về một ông lão mất ngựa, rồi lại được ngựa, rồi con trai què chân, cho thấy rằng, mọi sự thay đổi đều có hai mặt, không nên quá vui mừng hoặc quá bi quan.
Một câu chuyện khác về hai người đệ tử tranh cãi về bài thơ của thầy cũng được nhắc đến. Mỗi người có một cách hiểu khác nhau, nhưng thầy đều khen đúng cả. Điều này cho thấy rằng, mỗi người có một trình độ hiểu biết khác nhau, không nên ép buộc người khác phải hiểu theo mình.
Tóm lại, chương 1 của cuốn sách “Thuật Xử Thế Của Người Xưa” đã mang đến cho chúng ta những bài học vô cùng sâu sắc về lòng tự ái, sự khác biệt, sự thay đổi và tính tương đối của sự vật. Những bài học này vẫn còn nguyên giá trị và thiết thực trong cuộc sống hiện đại, giúp chúng ta trở nên khôn ngoan hơn trong cách đối nhân xử thế.
Kết Luận
“Thuật Xử Thế Của Người Xưa” không chỉ là một cuốn sách dành cho những người muốn tìm hiểu về nghệ thuật giao tiếp mà còn là một tác phẩm dành cho tất cả những ai muốn sống một cuộc đời ý nghĩa và hạnh phúc hơn. Những bài học được rút ra từ cuốn sách này sẽ là hành trang quý giá trên con đường hoàn thiện bản thân của mỗi chúng ta. Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về những lời dạy này, hãy tìm đọc cuốn sách “Thuật Xử Thế Của Người Xưa” của tác giả Thu Giang Nguyễn Duy Cần.
Tài liệu tham khảo:
- Thu Giang Nguyễn Duy Cần. (năm xuất bản). Thuật Xử Thế Của Người Xưa. Nhà xuất bản Trẻ.