Sau chiến dịch bình định phương Nam thành công rực rỡ năm 225, nhà Thục Hán bước vào năm 228 với khí thế ngút trời. Dưới sự chỉ huy của Gia Cát Lượng, đội quân tinh nhuệ cùng các danh tướng như Triệu Vân, Ngụy Diên, và tham mưu Mã Tốc, Thục Hán quyết tâm Bắc phạt. Tuy nhiên, trận thua tại Nhai Đình đã giáng một đòn nặng nề, làm tiêu tan mọi nỗ lực ban đầu. Vậy, ai là người chịu trách nhiệm chính cho thất bại này?
Nhai Đình, một yếu điểm chiến lược nằm giữa sông Vị, có vai trò huyết mạch nối liền Thiểm Tây và Lũng Hữu. Vị trí này cực kỳ quan trọng trong việc vận chuyển lương thảo của quân Thục, đồng thời là ngã rẽ then chốt để chiếm toàn bộ Lũng Hữu. Cả Gia Cát Lượng và Tư Mã Ý đều nhận thức rõ tầm quan trọng của nó, dẫn đến cuộc tranh giành quyết liệt. Tư Mã Ý phái Trương Cáp dẫn 5 vạn quân đánh vòng từ phía tây, còn Gia Cát Lượng giao trọng trách trấn thủ Nhai Đình cho Mã Tốc. Tuy nhiên, kết quả lại là một thảm bại, buộc quân Thục phải rút quân trong ê chề.
Phân Tích Lỗi Lầm Của Mã Tốc:
“Mã Tốc chưa khỏi vòng đã còng đuôi” – câu nói này lột tả chính xác sai lầm của Mã Tốc. Dù là học trò cưng của Gia Cát Lượng, người từng đưa ra kế sách “thu phục nhân tâm” trong chiến dịch Nam Trung, Mã Tốc lại thiếu kinh nghiệm thực chiến. Bản chất của Mã Tốc là một “tướng bàn giấy”, giỏi lý luận nhưng yếu thực hành.
Khi được giao nhiệm vụ trấn thủ Nhai Đình, Mã Tốc đã không tuân lệnh Gia Cát Lượng, tự ý đưa quân lên núi, bỏ qua vị trí hiểm yếu giữ nguồn nước. Mã Tốc cho rằng “đứng trên cao đánh xuống sẽ dễ dàng hơn”, một sai lầm chết người. Vương Bình can ngăn, Mã Tốc còn mỉa mai, coi thường ý kiến của phó tướng. Đến khi quân Ngụy tấn công, Mã Tốc hoàn toàn bất lực, không thể chỉ huy được quân sĩ, thậm chí còn phải bỏ quân chạy trốn.
Sự tự tin thái quá, coi thường lời dặn của Gia Cát Lượng, và thiếu kinh nghiệm thực chiến đã đẩy Mã Tốc và quân Thục vào thế thất bại. Mã Tốc không chỉ là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến thảm bại mà còn là một điển hình cho sự bất tài khi được giao trọng trách.
Sai Lầm Chiến Lược Của Gia Cát Lượng:
Không thể đổ hết trách nhiệm lên đầu Mã Tốc, Gia Cát Lượng cũng có phần lỗi trong trận thua này. Với danh tiếng “thần cơ diệu toán”, Gia Cát Lượng lại mắc phải những sai lầm chiến lược nghiêm trọng:
-
Quá tin tưởng vào Mã Tốc: Gia Cát Lượng muốn bồi dưỡng Mã Tốc, trao cho ông cơ hội lập công. Tuy nhiên, ông đã quá cảm tính, bỏ qua những cảnh báo từ Lưu Bị và các tướng lĩnh khác. Việc giao một vị trí quan trọng như Nhai Đình cho một người thiếu kinh nghiệm là một sai lầm lớn.
-
Xem thường thực lực quân Ngụy: Gia Cát Lượng chủ quan khi chỉ cấp cho Mã Tốc một nửa số quân so với quân Ngụy. Dù quân Thục có ưu thế về kinh nghiệm tác chiến, nhưng sự chênh lệch về quân số quá lớn đã khiến thế trận thêm bất lợi.
-
Không lắng nghe ý kiến: Dù các tướng lĩnh như Triệu Vân, Ngụy Diên đã can ngăn, Gia Cát Lượng vẫn quyết định giao Nhai Đình cho Mã Tốc. Sự bảo thủ và cố chấp đã dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.
Sai Lầm Từ Các Tướng Lĩnh Khác:
Các tướng lĩnh dưới trướng Gia Cát Lượng cũng có một phần trách nhiệm trong thất bại này. Khi thấy Mã Tốc tự tin thái quá, họ đã không quyết liệt can ngăn, mà lại quá tin vào sự “thần cơ diệu toán” của Gia Cát Lượng. Sự thiếu quyết đoán, thiếu tinh thần trách nhiệm của các tướng lĩnh đã khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn.
Kết Luận:
Thất bại tại Nhai Đình là kết quả của hàng loạt sai lầm từ cả hệ thống chỉ huy của quân Thục, không chỉ riêng Mã Tốc. Mã Tốc là người trực tiếp gây ra sai lầm trên chiến trường, Gia Cát Lượng có lỗi về mặt chiến lược, còn các tướng lĩnh khác thiếu sự quyết liệt can ngăn. Trận thua này đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng, làm mất đi thế chủ động của Thục Hán và gây xáo động trong nội bộ.
Bài học từ trận Nhai Đình vẫn còn giá trị đến ngày nay, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc đánh giá đúng năng lực của con người, cẩn trọng trong việc ra quyết định và luôn lắng nghe ý kiến của người khác. Để xây dựng một đội ngũ hùng mạnh, cần phải có sự kết hợp hài hòa giữa lý luận và thực tiễn, giữa tài năng và kinh nghiệm, giữa sự tin tưởng và kiểm soát.
Tài liệu tham khảo:
- La Quán Trung. (2020). Tam Quốc Diễn Nghĩa. Nhà xuất bản Văn học.
- Trần Thọ. (2016). Tam Quốc Chí. Nhà xuất bản Khoa học Xã hội.
- Các bài nghiên cứu, phân tích lịch sử về trận Nhai Đình.