Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, các mưu kế tranh hùng không chỉ là những trận giao tranh nảy lửa mà còn là sự đấu trí đầy căng thẳng giữa các bậc quân sư. Điển hình trong số đó là kế “nhất tiễn song điêu” của Tư Mã Ý, một điển tích được vận dụng tài tình để giải vây cho Tào Tháo và phá tan liên minh Tôn Lưu.
Kế “nhất tiễn song điêu” hay còn gọi là “nhất cử lưỡng tiện” có nghĩa là một mũi tên bắn trúng hai con chim, hàm ý một hành động đạt được hai mục đích, hai lợi ích cùng lúc. Điển tích này xuất phát từ câu chuyện về danh tướng Trường Tôn Thịnh thời Bắc Chu, người đã dùng một mũi tên bắn hạ hai con chim điêu đang tranh mồi.
Khi Quan Vũ bắt sống và chém hai tướng của Tào Tháo là Vu Cấm và Bàng Đức, uy danh Quan Vũ vang dội khiến Tào Tháo kinh hãi. Các tướng lĩnh dưới trướng Tào Tháo đều lo sợ, thậm chí có ý định dời đô để tránh thế. Giữa lúc rối ren đó, Tư Mã Ý đã hiến kế không dời đô mà sử dụng kế “nhất tiễn song điêu”. Ông phân tích rằng việc dời đô là không cần thiết vì Vu Cấm bị bắt do nước ngập chứ không phải do quân Ngụy thất bại. Hơn nữa, Tôn Quyền và Lưu Bị đang bất hòa, nên có thể lợi dụng mâu thuẫn này.
Tư Mã Ý đề xuất sai sứ sang Giang Đông, phân tích lợi hại, thuyết phục Tôn Quyền liên thủ đánh Quan Vũ, hứa sẽ cắt đất phong cho Tôn Quyền khi thành sự. Tào Tháo nghe theo, vừa sai sứ sang Đông Ngô, vừa phái Từ Hoảng và Lã Kiền dẫn quân đến đóng ở Phàn Thành, chờ thời cơ.
Kế sách này của Tư Mã Ý đạt được nhiều lợi ích. Thứ nhất, Tào Tháo không phải dời đô, tránh được hoang mang trong lòng quân dân. Thứ hai, mượn tay Tôn Quyền tiêu diệt Quan Vũ, làm suy yếu thế lực của Lưu Bị. Thứ ba, phá vỡ liên minh Tôn Lưu, khiến hai thế lực này không thể hợp sức chống lại Tào Ngụy.
Ngoài điển tích “nhất tiễn song điêu” của Tư Mã Ý, bài viết còn đề cập đến một mưu kế tương tự là “nhị đào sát tam sĩ” của Yến Anh thời Xuân Thu. Câu chuyện kể về việc Yến Anh đã dùng hai quả đào để giết ba dũng sĩ là Công Tôn Tiếp, Điền Khai Cương và Cổ Giã Tử của nước Tề. Ba người này tuy dũng mãnh nhưng ngạo mạn, không tu dưỡng đạo đức. Yến Anh đã dùng kế khích tướng, khiến ba người tranh giành đào, cuối cùng tự sát.
Gia Cát Lượng, khi đi qua nơi ba dũng sĩ này chết, đã cảm khái viết bài “Lương Phụ Ngâm” để bày tỏ sự thương tiếc cho ba người. Bài thơ này cũng thể hiện sự phê phán những mưu kế thâm độc, gián tiếp nhắc nhở người đời về sự hiểm ác trong chính trị.
Bài Lương Phụ Ngâm không chỉ là lời ai điếu cho ba dũng sĩ mà còn là sự phản ánh về những mưu kế chính trị tàn nhẫn. Dù có tài năng và sức mạnh, ba dũng sĩ nước Tề vẫn không tránh khỏi kết cục bi thảm do sự tranh giành và mưu kế xảo quyệt. Điều này làm nổi bật thêm sự tàn khốc của thời chiến và những thủ đoạn chính trị đầy rẫy trong lịch sử.
Tóm lại, kế “nhất tiễn song điêu” của Tư Mã Ý và “nhị đào sát tam sĩ” của Yến Anh đều là những ví dụ điển hình cho thấy sự lợi hại của mưu kế trong chiến tranh và chính trị. Những mưu kế này không chỉ giúp đạt được mục tiêu mà còn thể hiện sự thâm sâu của các bậc quân sư. Dù thời gian trôi qua, những câu chuyện này vẫn còn nguyên giá trị lịch sử và là bài học sâu sắc cho hậu thế. Mời bạn đọc tiếp tục khám phá những mưu lược khác trong Tam Quốc Diễn Nghĩa và để lại bình luận chia sẻ quan điểm của mình.
Tài liệu tham khảo:
- La Quán Trung. (2017). Tam Quốc Diễn Nghĩa. Nhà xuất bản Văn học.
- Lý Diên Thọ. (Thế kỷ 7). Bắc Sử.
- Sử ký Tư Mã Thiên. (2015). Sử Ký Tư Mã Thiên. Nhà xuất bản Văn học.