Chào mừng bạn đến với chuyên mục “Những lời dạy cổ xưa” trên dinhbaochau.com, nơi chúng ta cùng nhau khám phá những triết lý sâu sắc về cuộc sống và con người. Hôm nay, chúng ta sẽ không đi vào những giáo lý kinh điển mà sẽ khám phá một khía cạnh khác của cuộc sống: tiền bạc. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về “Tâm lý học về tiền”, một lĩnh vực đầy thú vị giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách mà chúng ta tư duy và hành xử với tiền. Qua bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào những câu chuyện, những bài học thực tế để có cái nhìn toàn diện hơn về tiền bạc và cách mà nó ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta.
Câu chuyện về sự khác biệt trong cách nhìn nhận về tiền
Mở đầu chương sách, tác giả Morgan Housel đã kể câu chuyện về một vị giám đốc công nghệ tài ba nhưng lại có cách hành xử “điên rồ” với tiền bạc. Ông ta sẵn sàng ném những đồng xu vàng xuống biển hay chi một số tiền lớn chỉ để thể hiện sự giàu có. Tuy nhiên, không lâu sau đó, ông ta đã phá sản. Câu chuyện này cho thấy rằng, việc có nhiều tiền không đồng nghĩa với việc bạn hiểu biết về tài chính và biết cách quản lý nó.
Ngược lại, một người lao công bình thường tên Ronald Read, không có bằng cấp hay địa vị cao, lại tích lũy được một gia tài lớn nhờ sự tiết kiệm và đầu tư thông minh. Điều này chứng minh rằng, sự thành công về tài chính không phụ thuộc vào trí thông minh hay kiến thức hàn lâm mà nằm ở cách chúng ta hành xử với tiền.
Một ví dụ khác, Richard Fuscone, một giám đốc tài chính có bằng MBA, đã nghỉ hưu sớm để làm từ thiện. Thế nhưng, sau đó, ông cũng đã rơi vào cảnh nợ nần và phá sản. Điều này cho thấy rằng, kiến thức kinh doanh và kỹ năng lãnh đạo không đảm bảo sự thành công về tài chính, nếu không có sự điềm tĩnh và quản lý rủi ro hợp lý.
Những câu chuyện này đã đặt ra một vấn đề: Tại sao có những người rất thông minh và có kiến thức về tài chính lại thất bại, trong khi những người bình thường lại có thể trở nên giàu có? Câu trả lời nằm ở tâm lý học về tiền.
Tâm lý học về tiền: Yếu tố quan trọng hơn kiến thức
Tác giả đã đưa ra một luận điểm rằng, thành công về tài chính không chỉ là một lĩnh vực khoa học mà còn là một kỹ năng mềm. Kỹ năng này liên quan đến cách chúng ta hành xử với tiền hơn là những gì chúng ta biết về nó. Đây là một lĩnh vực mà cảm xúc, thói quen và cách nhìn nhận thế giới ảnh hưởng rất lớn đến quyết định tài chính của chúng ta.
Tác giả giải thích rằng, chúng ta thường được dạy về tiền bạc như một lĩnh vực có nền tảng toán học, nơi có các quy tắc và công thức để áp dụng. Tuy nhiên, thực tế, tiền bạc lại gắn liền với cảm xúc, sự bất an và lòng tham. Để thành công về tài chính, chúng ta cần phải hiểu rõ về tâm lý học tiền tệ, hiểu rõ về những động cơ sâu xa thúc đẩy chúng ta ra quyết định liên quan đến tiền bạc.
Trải nghiệm cá nhân và sự khác biệt trong cách nhìn nhận
Một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến cách chúng ta hành xử với tiền bạc là trải nghiệm cá nhân. Tác giả đưa ra một nhận định, những trải nghiệm cá nhân liên quan đến tiền bạc của bạn chỉ chiếm một phần rất nhỏ so với những gì đang xảy ra trên thế giới, nhưng nó có thể chiếm đến 80% cách bạn nghĩ về thế giới. Điều này có nghĩa là, cách chúng ta lớn lên, môi trường sống và những sự kiện mà chúng ta đã trải qua đều có tác động rất lớn đến cách chúng ta nhìn nhận và hành xử với tiền bạc.
Ví dụ, những người lớn lên trong thời kỳ lạm phát có xu hướng đầu tư ít vào trái phiếu hơn những người lớn lên trong thời kỳ giá cả ổn định. Những người lớn lên trong thời kỳ thị trường chứng khoán phát triển mạnh mẽ có xu hướng đầu tư nhiều vào cổ phiếu hơn những người lớn lên trong thời kỳ thị trường suy thoái.
Tác giả cũng nhấn mạnh rằng, sự khác biệt trong trải nghiệm cá nhân có thể dẫn đến những bất đồng quan điểm về tiền bạc ngay cả giữa những người thông minh và có kiến thức. Ví dụ, một người lớn lên trong nghèo khó có thể có cách nhìn khác về rủi ro và phần thưởng so với một người lớn lên trong giàu sang.
Những sai lầm phổ biến trong cách hành xử với tiền
Chính vì sự khác biệt trong trải nghiệm và tâm lý mà chúng ta thường mắc phải những sai lầm trong hành xử với tiền bạc. Tác giả đã đưa ra một số ví dụ, như việc mua vé số của những người có thu nhập thấp. Mặc dù biết rằng cơ hội trúng số là rất nhỏ, nhưng họ vẫn mua vé số vì đó là cơ hội duy nhất để họ có thể mơ ước về một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Hay như việc người ta có thể đưa ra những quyết định tài chính sai lầm chỉ vì những cảm xúc nhất thời hoặc bị ảnh hưởng bởi những quảng cáo tiếp thị. Tác giả cũng chỉ ra rằng, chúng ta thường nghĩ về tiền bạc theo những cách quá giống với vật lý học, nơi có các quy tắc và định luật, mà quên đi yếu tố cảm xúc và tâm lý.
Tính mới mẻ của các khái niệm tài chính hiện đại
Một điều đáng chú ý khác được tác giả đề cập là tính mới mẻ của các khái niệm tài chính hiện đại. Khái niệm về nghỉ hưu, đầu tư vào quỹ hưu trí, hay các sản phẩm tài chính như quỹ chỉ số, quỹ phòng hộ đều là những ý tưởng mới xuất hiện trong vài thập kỷ gần đây.
Tác giả cho rằng, chính vì sự mới mẻ này mà nhiều người trong chúng ta vẫn chưa có đủ kinh nghiệm và kiến thức để đưa ra những quyết định tài chính đúng đắn. Chúng ta đang trong quá trình học hỏi và thích nghi với những khái niệm này, và điều đó lý giải vì sao chúng ta thường mắc phải những sai lầm.
Kết luận: Hiểu rõ tâm lý để đưa ra quyết định tài chính sáng suốt
Tóm lại, chương 1 của “Tâm lý học về tiền” đã mang đến cho chúng ta một cái nhìn sâu sắc về cách mà yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến quyết định tài chính của chúng ta. Thành công về tài chính không chỉ phụ thuộc vào trí thông minh hay kiến thức mà còn nằm ở cách chúng ta hành xử với tiền.
Để đưa ra những quyết định tài chính sáng suốt, chúng ta cần phải hiểu rõ về tâm lý học tiền tệ, hiểu rõ về những yếu tố như trải nghiệm cá nhân, cảm xúc, thói quen và cách nhìn nhận thế giới. Chúng ta cũng cần phải nhận thức được tính mới mẻ của các khái niệm tài chính hiện đại và không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức để tránh những sai lầm đáng tiếc.
Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có thêm những kiến thức hữu ích về tâm lý học về tiền. Hãy tiếp tục theo dõi những bài viết tiếp theo trên dinhbaochau.com để cùng nhau khám phá những triết lý sống sâu sắc và áp dụng nó vào cuộc sống hàng ngày.
Tài liệu tham khảo
- Housel, M. (2020). The Psychology of Money: Timeless lessons on wealth, greed, and happiness. Harriman House.