Việc Diêm Vương Tinh không còn được công nhận là một hành tinh trong hệ Mặt Trời đã gây ra nhiều tranh cãi trong cộng đồng khoa học và những người yêu thiên văn. Bài viết này sẽ đi sâu vào những lý do dẫn đến quyết định này, quá trình tranh luận và những khám phá thú vị về Diêm Vương Tinh sau khi bị “hạ cấp” thành hành tinh lùn.
Những Chứng Cứ Thay Đổi Quan Điểm Về Diêm Vương Tinh
Từ khi được phát hiện, Diêm Vương Tinh đã được xem là hành tinh thứ 9 trong hệ Mặt Trời. Tuy nhiên, khi các kính viễn vọng ngày càng hiện đại hơn, các nhà thiên văn học nhận ra rằng Diêm Vương Tinh nhỏ hơn rất nhiều so với các hành tinh khác, thậm chí còn nhỏ hơn cả Mặt Trăng. Bên cạnh đó, quỹ đạo của Diêm Vương Tinh cắt ngang quỹ đạo của Sao Hải Vương, một điều bất thường so với các hành tinh khác.
Năm 2005, việc phát hiện ra Eris, một hành tinh lùn khác còn lớn hơn cả Diêm Vương Tinh, đã làm dấy lên một câu hỏi lớn: Liệu có nên tiếp tục coi Diêm Vương Tinh là hành tinh? Nếu cả Eris và Diêm Vương Tinh đều là hành tinh, thì tất cả các thiên thể trong vành đai Kuiper, có kích thước tương tự, cũng sẽ phải được gọi là hành tinh. Điều này dẫn đến một danh sách hành tinh quá dài và khó quản lý.
Định Nghĩa Mới Về Hành Tinh Của IAU
Trước tình hình đó, năm 2006, Liên minh Thiên văn Quốc tế (IAU) đã đưa ra một định nghĩa mới về hành tinh. Theo đó, một thiên thể được coi là hành tinh phải đáp ứng ba tiêu chí sau:
- Có quỹ đạo quanh Mặt Trời.
- Có khối lượng đủ lớn để lực hấp dẫn của nó tạo thành hình cầu hoặc gần cầu.
- “Dọn sạch” vùng lân cận quỹ đạo của mình, nghĩa là không còn các thiên thể có kích thước tương đương trong quỹ đạo đó.
Diêm Vương Tinh chỉ đáp ứng được hai tiêu chí đầu, nhưng không thể đáp ứng tiêu chí thứ ba, do nó nằm trong vành đai Kuiper với rất nhiều các thiên thể khác. Vì vậy, Diêm Vương Tinh đã bị hạ cấp xuống thành hành tinh lùn.
Tranh Cãi Xung Quanh Định Nghĩa Mới Và Sự Ủng Hộ Dành Cho Diêm Vương Tinh
Quyết định của IAU đã gây ra nhiều tranh cãi. Nhiều nhà thiên văn học, bao gồm cả những người yêu thích Diêm Vương Tinh, cho rằng định nghĩa mới này quá khắt khe và không phản ánh đúng bản chất của một hành tinh. Họ cho rằng, thuật ngữ “hành tinh” nên được sử dụng để mô tả một thế giới có những đặc điểm địa lý riêng biệt, như núi, sông băng, và khí quyển, chứ không nên chỉ dựa vào quỹ đạo và kích thước.
Hai chuyên gia thiên văn Alan Stern và David Grinspoon đã đưa ra những luận điểm phản đối định nghĩa của IAU, cho rằng chính Trái Đất cũng không hoàn toàn “dọn sạch” vùng lân cận của mình. Họ cũng chỉ ra rằng, định nghĩa này không áp dụng được cho các ngoại hành tinh, những hành tinh nằm ngoài hệ Mặt Trời.
Năm 2017, Stern và Grinspoon đề xuất một tiêu chí mới, rằng một thiên thể hình cầu nhỏ hơn một ngôi sao nên được coi là hành tinh. Tuy nhiên, đề xuất này không nhận được sự ủng hộ rộng rãi vì nó có thể dẫn đến việc công nhận cả mặt trăng là hành tinh. Dù vậy, những tranh luận về định nghĩa hành tinh vẫn tiếp tục diễn ra.
Những Khám Phá Mới Về Diêm Vương Tinh Sau Sứ Mệnh New Horizons
Bất chấp việc bị hạ cấp, Diêm Vương Tinh vẫn là một thiên thể vô cùng thú vị và đáng để khám phá. Năm 2015, tàu vũ trụ New Horizons của NASA đã bay ngang qua Diêm Vương Tinh và chụp được những bức ảnh có độ phân giải cao nhất từ trước đến nay.
Những hình ảnh này đã hé lộ một thế giới vô cùng phức tạp và đa dạng. Diêm Vương Tinh có núi non được cấu thành từ băng và đá, vươn cao đến 3500m, cho thấy nó có một lịch sử địa chất phức tạp. Ngoài ra, Diêm Vương Tinh còn có một lớp khí quyển mỏng với thành phần chủ yếu là Nitơ, cùng với một lượng nhỏ metan và Cacbon monoxit. Đặc biệt, sự tồn tại của một lớp băng Ni tơ trên đồng bằng Sputnik Planitia cho thấy Diêm Vương Tinh có hoạt động nội lực, một điều hiếm thấy ở các thiên thể xa xôi như vậy.
Tuy nhiên, nhiệt độ bề mặt của Diêm Vương Tinh rất lạnh, vào khoảng âm 230 độ C, do nó ở quá xa Mặt Trời và bầu khí quyển của nó quá mỏng để giữ nhiệt.
Kết Luận
Diêm Vương Tinh không còn được coi là hành tinh trong hệ Mặt Trời theo định nghĩa của IAU. Tuy nhiên, nó vẫn là một đối tượng nghiên cứu quan trọng, cung cấp cho chúng ta nhiều hiểu biết về sự đa dạng của các thiên thể trong vũ trụ. Những khám phá từ tàu New Horizons đã làm thay đổi hoàn toàn quan niệm của chúng ta về Diêm Vương Tinh và mở ra những câu hỏi mới về sự hình thành và tiến hóa của hệ Mặt Trời. Việc tranh luận về định nghĩa hành tinh có lẽ sẽ còn tiếp diễn trong tương lai, nhưng dù có là hành tinh hay không, Diêm Vương Tinh vẫn sẽ luôn là một phần không thể thiếu trong câu chuyện về vũ trụ.
Tài liệu tham khảo:
- NASA – New Horizons: https://www.nasa.gov/mission_pages/newhorizons/main/index.html
- International Astronomical Union (IAU): https://www.iau.org/