Chào mừng bạn đến với chuyên mục “Những lời dạy cổ xưa” trên dinhbaochau.com, nơi chúng ta cùng nhau khám phá những giá trị tinh thần sâu sắc từ các bậc thầy vĩ đại. Hôm nay, chúng tôi xin giới thiệu một bài viết đặc biệt, được lấy cảm hứng từ những lời dạy của Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Qua bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau chiêm nghiệm về tình yêu, sự tha thứ, trách nhiệm, và hành trình tìm về bản ngã đích thực. Mong rằng, những chia sẻ này sẽ là nguồn động viên, giúp bạn có thêm động lực trên con đường tìm kiếm sự bình an và hạnh phúc.
Phần 1: Nhận Diện
Bài hát “Để Lại Cho Em” của nhạc sĩ Phạm Duy đã chạm đến trái tim của nhiều người, đặc biệt là thế hệ trẻ. Những lời tự thú chân thành của một người anh bốn mươi tuổi, đầy ân hận và đau thương, đã khơi dậy lòng trắc ẩn và sự cảm thông sâu sắc.
Thế hệ đi trước đã để lại cho các em một quê hương bị chia cắt, đau thương và nghèo khổ. Hận thù, bạo lực, sự giả dối đã gieo rắc những khổ đau lên mảnh đất này. Tuy nhiên, bài hát không hề mang tính trách móc, mà là lời kêu gọi tha thứ và yêu thương. Nếu biết thương nhau, chúng ta có thể cùng nhau tìm thấy lối thoát, đưa quê hương trở lại với sức sống và niềm kiêu hãnh.
Thế hệ trẻ, với sự trong trắng và lòng tha thứ, sẵn sàng chấp nhận những đau thương mà thế hệ trước để lại. Chúng ta đều đã từng cô độc, bơ vơ, và đã từng trải qua những khổ đau. Đã đến lúc chúng ta cần phải xót thương cho nhau, cho tổ quốc, cho giống nòi. Chỉ có lòng xót thương mới có thể biến khổ đau thành hoa trái ngọt ngào.
Hình bóng của mỗi người là hình bóng của tổ quốc, của Mẹ. Dù cho phong ba bão táp có đến trên đời chúng ta một trăm lần, một ngàn lần, chúng ta vẫn mang trong mình hình bóng của người con tổ quốc. Dù có từ chối, phủ nhận, chúng ta vẫn là một phần của Mẹ. Những đau thương, những vết sẹo không thể tiêu diệt được bản chất thực sự của mỗi người.
Phần 2: Cô Đơn
Những người trẻ tuổi hiện nay đang phải đối mặt với một thực trạng đáng buồn: càng chống đối và ghét bỏ những hình thái sinh hoạt hiện tại bao nhiêu, họ lại càng bị mắc kẹt vào những hình thái ấy bấy nhiêu. Chán ghét trường học, nhưng vẫn phải đến lớp; khinh miệt bằng cấp, nhưng vẫn phải cố cướp cho được một mảnh bằng; không yêu đời sống lứa đôi, nhưng vẫn lao đầu vào những cuộc phiêu lưu cảm giác.
Ý thức được điều đó, nhiều người đã nổi loạn, đập phá lung tung. Nhưng càng vùng vẫy, họ lại càng mắc kẹt, càng thêm thất vọng và chán chường. Điều quan trọng là phải biết nổi loạn bằng cách nào, bởi vì có những cách nổi loạn chỉ gây thêm chìm đắm, và có những cách khác có thể đưa tới sự giải phóng.
Xã hội đã tạo ra những khuôn khổ và bắt buộc con người phải chui vào đó để rồi phải từ chối bản ngã chân thực của mình. Chúng ta phải ăn theo những cách thức nào đó, nói theo những khuôn thước nào đó, cười theo những mẫu mực nào đó. Nếu không tuân theo, chúng ta sẽ bị xem là bất thường, bất lực. Để được an thân, con người phải cúi đầu chịu khuất phục mệnh lệnh của số phận, phải chui đầu vào guồng máy.
Những biến cố xảy ra cho đất nước, chiến tranh tàn phá, những đổ vỡ trong và ngoài đã làm cho tình trạng càng trở nên trầm trọng hơn. Chúng ta mang nặng mặc cảm nhược tiểu bất lực, thấy gia sản tinh thần của cha ông đã mất đi nhiều giá trị. Những nền tảng gia đình cũ bị lung lay, và những khắc khoải của văn minh Tây phương lại tràn sang như những đợt sóng vỡ bờ tàn hại.
Mỗi người là một thế giới, một vũ trụ, một hoang đảo. Chúng ta có cảm giác cô đơn thực sự, và cảm giác ấy càng rõ rệt hơn khi ở cạnh những người thân yêu. Chúng ta rút vào trong cái vỏ của mình với ước mong được yên thân. Để rồi lại trốn chạy sự cô đơn, trốn chạy chính bản ngã của mình.
Phần 3: Lý Tưởng
Lý tưởng không chỉ là sản phẩm của lý trí, mà là sản phẩm của những ước vọng từ cạn nhất đến sâu nhất của con người, là động lực giúp con người tự thực hiện. Lý tưởng là ước vọng và nhu cầu đạt tới sự thực hiện những ước vọng của một người hoặc một nhóm người.
Những nhu cầu của con người không bao giờ có thể được thỏa mãn trọn vẹn. Con người không sống trọn vẹn cuộc đời của mình, chỉ thấy được một số nhu cầu rất cạn hẹp mà không thấy được những nhu cầu thâm sâu nhất. Do đó có sự lệch lạc, ta đòi hỏi những gì thực sự bản thể ta không cần đến và không đòi hỏi những gì bản thể ta đang cất tiếng kêu gọi.
Có những nhu cầu do ta tự tạo, những nhu cầu này có vẻ giả tạo và không thực sự cần thiết. Ví dụ như nghiện rượu hay thuốc phiện. Những nhu cầu này không giúp cho sự phát triển của hợp thể ngũ uẩn, mà ngược lại, phá phách và tàn hại nó.
Thực sự là nhu cầu thì chỉ có những gì giúp ta đạt tới sự mạnh khoẻ, bình tĩnh và an lạc của hợp thể ngũ uẩn. Yêu thương cũng là một nghệ thuật, khám phá cũng là một nghệ thuật. Bằng những con đường này, ta cũng đạt tới sự phát triển toàn diện bản ngã của mình.
Trong mỗi con người đều có nhu cầu của sự phát triển toàn diện và tuyệt đỉnh. Trong đạo Phật, nhu cầu này được gọi là Phật tính. Nghe được tiếng gọi ấy, ta có thể bỏ dần những nhu cầu giả tạo để đi tới. Đi tới đây nghĩa là ăn, ngủ, chơi, học, lo lắng, thương yêu, hành động một cách có ý thức để thân thể khỏe mạnh, và để hào quang của một hợp thể ngũ uẩn tỏa chiếu đến những người khác.
Phần 4: Học Hành
Thời gian học tập là một thời gian quý báu, không thể xem như một thời gian khổ sai. Chỉ cần một thời gian chiêm nghiệm và một vài phương pháp áp dụng, chúng ta có thể chuyển đổi sự học hành thành một nguồn lạc thú.
Điều quan trọng là phải đánh thức sự khát khao hiểu biết trong mỗi người. Hãy tìm nếm hương vị ngọt ngào và say mê của sự học hỏi, và bạn sẽ thấy chúng cũng có hấp dẫn lực lớn lao như các bộ môn thể thao hay nghệ thuật.
Trong tình trạng đất nước hiện thời, có những đề tài cấp thiết cần được tìm hiểu, để ta có thể đóng góp vào sự xây dựng lại đất nước bằng sự hiểu biết và bằng sự thực hành. Cái học biết hướng về hiện thực, cái học “khế cơ” là rất cần thiết.
Chúng ta cần có tinh thần phê phán độc lập và khách quan. Đừng tin tưởng quá ở giá trị của các sách giáo khoa. Phải luôn cố gắng sưu tầm thêm, nghiên cứu thêm và đừng bao giờ cho rằng ta không thể vượt cao hơn sách và hơn thầy.
Và cuối cùng, ta không được tự mãn với những lý luận thiếu kiểm chứng. Phải coi chừng cái biết lý thuyết, cái biết sách vở. Hãy đừng mất liên lạc với thực tại, hãy gần gũi với các dữ kiện của thực tại, hãy luôn kiểm chứng lại và chỉ tin tưởng ở những hiểu biết nào có tính cách phù hợp với thực tại.
Phần 5: Thương Yêu
Thương yêu là một nhu cầu, không phải là một bổn phận. Không ai có thể bắt ta thương yêu được một đối tượng mà ta không muốn thương yêu. Tuy nhiên, có những lúc ta không thấy được chính những nhu yếu của chúng ta, nên ta cũng có thể không thấy được rằng ta vốn có sẵn tình thương yêu với đối tượng mà hiện tại ta không cảm thấy yêu thương.
Hạnh phúc là có ý thức về hạnh phúc, là biết rõ được con người của mình có những nhu yếu nào và hướng về sự thực hiện những nhu yếu ấy, những nhu yếu đích thực là nhu yếu bảo vệ và bồi đắp sự sống, sự vươn lên của mình.
Càng khám phá, càng hiểu biết, con người càng thoát khỏi cái vỏ bản ngã chật hẹp và nghèo nàn của mình để vươn tới thể nhập với những hiện tượng khác trong vũ trụ. Thương yêu cũng vậy, càng thương yêu con người càng thoát khỏi cái vỏ bản ngã để vươn tới đồng nhất với đối tượng.
Tình yêu nam nữ là một nhu yếu lớn, có khi lấn át những tiếng gọi khác. Nhưng cần phải biết chuẩn bị đón chờ nó, biết cách nhận diện nó, đi đôi với nó, bảo vệ, nuôi dưỡng và hướng dẫn nó. Tình yêu phải thực sự là một nhu yếu, nghĩa là một nhu yếu nhắm tới sự xây đắp, bảo vệ và mỹ hóa cho sự sống.
Hôn nhân không phải là biện pháp thiết yếu để giải quyết tâm trạng cô đơn. Chỉ có tình yêu, bất cứ tình yêu nào, miễn là tình yêu lành mạnh, mới có thể giải quyết được cô đơn. Hôn nhân không có tình yêu hoặc hôn nhân chấm dứt tình yêu thì chỉ là một hình phạt, chỉ là tăng thêm sự cô độc.
Phần 6: Tôn Giáo
Tôn giáo là sự cảm thông nối kết. Tôn giáo không thể là những lớp thành trì phân cách con người với con người. Thế hệ trẻ có trách nhiệm giải phóng con người khỏi thái độ tự giam hãm trong những nhận thức cố chấp và cuồng tín.
Chúng ta nên phân biệt tôn giáo và nhận thức của con người về tôn giáo. Đức Phật, Đức Chúa, và bản ý của các bậc thánh nhân đã được từng thời đại, từng địa phương quan niệm và nhận thức khác nhau. Tôn giáo của hôm nay không phải là tôn giáo của ngày hôm qua, và tôn giáo của ngày mai cũng sẽ không phải là tôn giáo của ngày hôm nay.
Tôn giáo cần thiết cho con người. Vì vậy, chúng ta có bổn phận thúc đẩy sự tiến bộ của con người về nhận thức và thái độ tôn giáo, khiến cho tôn giáo giữ được vai trò nuôi dưỡng, phát triển tâm linh, và đừng bao giờ còn trở nên những chướng ngại cản trở sự tiến bộ và giải phóng của con người.
Dù có đức tin tôn giáo hay không có đức tin tôn giáo, chúng ta cũng cần tìm hiểu, học hỏi về các tôn giáo, và nhất là các tôn giáo có mặt tại Việt Nam. Hãy xem các tôn giáo như những thực tại văn hóa và xã hội, những di sản văn hóa xã hội, những nguồn tiềm năng của nhân loại, của đất nước. Hãy bồi đắp, nuôi dưỡng và sử dụng các tiềm lực tôn giáo trong mục đích phục vụ con người.
Lời Kết
Cảm ơn bạn đã cùng chúng tôi chiêm nghiệm những lời dạy sâu sắc từ Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Mong rằng qua bài viết này, bạn sẽ tìm thấy được sự bình an trong tâm hồn, có thêm động lực để yêu thương và sống một cuộc đời ý nghĩa.
Chúng ta không cần phải bắt đầu bằng một sự thừa nhận uy quyền nào cả. Hãy nhìn thẳng về con người, con người của chính ta và của những người xung quanh ta. Hãy tin tưởng rằng sự sống là quý báu và trong sự sống không có cái gì xấu xa, thấp hèn, đáng khinh thường.
Hãy tươi cười, vì nụ cười ấy sẽ giúp chúng ta tìm thêm được sự tin tưởng. Và hãy nhớ rằng, hành trang của chúng ta đã đầy đủ. Hiên ngang trong tự do, chúng ta hãy lên đường, chân lý sẽ đón chờ chúng ta trên quá trình lột xác thường xuyên của nhận thức và của hành động.
[1] Nguồn: Nói Với Tuổi 20 – Thiền Sư Thích Nhất Hạnh.