Trong lịch sử Trung Hoa, vai trò của quân sư luôn được đề cao, đặc biệt trong thời chiến loạn. Hai tác phẩm kinh điển “Tam Quốc Diễn Nghĩa” và “Thủy Hử” đã khắc họa thành công hai nhân vật quân sư tài ba là Gia Cát Lượng và Ngô Dụng. Tuy nhiên, số phận và thành tựu của hai người lại khác biệt một trời một vực. Bài viết này sẽ so sánh đẳng cấp của Gia Cát Lượng và Ngô Dụng, từ đó làm rõ những yếu tố quyết định nên sự khác biệt trong con đường sự nghiệp và danh tiếng của họ.
Thực tế, cả Ngô Dụng và Gia Cát Lượng đều có điểm tương đồng: phò tá những người chủ xuất thân khiêm tốn, đối mặt với các thế lực hùng mạnh. Cả hai đều không giỏi võ nghệ, mà chủ yếu dựa vào trí tuệ để bày mưu tính kế, giúp lực lượng của mình giành chiến thắng trước đối thủ vượt trội về nguồn lực. Tuy nhiên, những điểm khác biệt trong tư duy, hành động và tầm nhìn chiến lược đã tạo nên những ngã rẽ khác nhau trong cuộc đời của họ.
Xuất thân và cách thức phò tá Minh Chủ
Ngô Dụng xuất thân là một thầy đồ, không có bối cảnh nổi bật hay sự kính nể từ giới tinh hoa. Khác với Gia Cát Lượng, người được Tư Mã Huy hết mực ca ngợi, Ngô Dụng chỉ là một người đọc sách bình thường. Điều này phần nào phản ánh rằng tài học của Ngô Dụng có lẽ chỉ ở mức trung bình, không quá xuất chúng. Hành động đầu tiên của Ngô Dụng là giúp nhóm Tiều Cái cướp lễ vật, cho thấy ông chỉ muốn an nhàn, không có hoài bão lớn lao. Dù cướp được 10.000 lạng vàng, nhưng cách xử lý của Ngô Dụng lại rất vụng về, dẫn đến việc bị quan phủ truy nã. Ngô Dụng gia nhập Lương Sơn Bạc không phải vì lý tưởng, mà chỉ là để trốn tránh sự truy bắt. Ngược lại, Gia Cát Lượng được Lưu Bị đích thân ba lần đến mời, thể hiện sự tôn trọng và khao khát nhân tài của vị quân chủ này. Gia Cát Lượng cũng không dễ dàng chấp nhận lời mời, mà muốn thử thách sự kiên nhẫn và tầm nhìn của Lưu Bị. Việc Lưu Bị ba lần đến lều tranh đã cho thấy ông là một người cầu hiền, có ý chí lớn, xứng đáng để Gia Cát Lượng phò tá.
Mưu trí và tầm nhìn chiến lược
Mặc dù Ngô Dụng cũng có những mưu kế nhất định, nhưng cái tài của ông không có gì đặc biệt, một thư sinh bình thường cũng có thể làm được. Ngô Dụng không có tầm nhìn xa trông rộng, không thấu hiểu đại cục thiên hạ. Khi ở Lương Sơn, Ngô Dụng không giúp Tống Giang xây dựng chiến lược lâu dài, không có ý tưởng cải thiện danh tiếng của Lương Sơn. Thay vì tìm cách tự chủ về lương thực, Ngô Dụng vẫn duy trì việc cướp bóc, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của nghĩa quân. Ngô Dụng cũng không đề xuất những khẩu hiệu mang tính tích cực, mà vẫn sử dụng “Thế Thiên Hành Đạo,” một khẩu hiệu gây nhiều tranh cãi. Về đạo đức, Ngô Dụng không từ thủ đoạn, sẵn sàng hãm hại những người không muốn gia nhập Lương Sơn, dù họ không gây nguy hiểm cho lực lượng này. Ngược lại, Gia Cát Lượng có tầm nhìn chiến lược sâu rộng, luôn tính toán đến những tình huống xấu nhất và tìm cách giải quyết một cách thông minh. Ông không chỉ giỏi bày mưu tính kế, mà còn có khả năng nhìn người, chọn đúng người để giao phó trọng trách.
Cái kết của hai vị quân sư
Sau khi Tống Giang bị hại, Ngô Dụng đã tự sát, một cái kết buồn nhưng cũng là hệ quả của những sai lầm mà ông đã gây ra. Ngô Dụng đã có cơ hội thay đổi kết cục, nhưng lại không nhận ra. Ngược lại, Gia Cát Lượng qua đời, vẫn là nỗi lo của Tào Ngụy. Dù Tư Mã Ý được Tào Tháo trọng dụng, nhưng vẫn phải e dè trước Gia Cát Lượng, chứng tỏ tài năng và tầm ảnh hưởng to lớn của ông. Gia Cát Lượng qua đời được người đời tôn vinh và kính trọng.
Kết luận
So sánh Ngô Dụng với Gia Cát Lượng, có thể thấy rõ sự khác biệt về đẳng cấp. Nếu như Ngô Dụng chỉ là một mưu sĩ bình thường, thì Gia Cát Lượng xứng danh là quân sư bậc nhất. Ngô Dụng giống như đám mưu sĩ của Viên Thiệu, chỉ giỏi nịnh bợ và không có tầm nhìn. Gia Cát Lượng không ngừng mở rộng sự nghiệp cho Lưu Bị, trong khi Ngô Dụng lại góp phần đưa Lương Sơn đi xuống. Ngô Dụng không học hỏi điển tích lịch sử và không có kiến thức sâu rộng, một yếu điểm lớn của một người đọc sách. Rõ ràng, sự khác biệt về tầm nhìn chiến lược, đạo đức, và lý tưởng đã tạo nên khoảng cách quá lớn giữa Ngô Dụng và Gia Cát Lượng.