Chào mừng bạn đến với chuyên mục “Những lời dạy cổ xưa” trên dinhbaochau.com, nơi chúng ta cùng nhau khám phá những triết lý sâu sắc, mang đến sự an lạc và khai sáng tâm hồn. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về nỗi sợ hãi qua lời giảng của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, một bậc thầy tâm linh với những bài học giá trị về sự sống và cái chết, giúp chúng ta tìm thấy bình an trong tâm hồn.
Nhận Diện và Chấp Nhận Nỗi Sợ
Hầu hết chúng ta đều trải qua những khoảnh khắc hạnh phúc xen lẫn khó khăn. Nhưng đôi khi, ngay trong giây phút vui sướng nhất, chúng ta lại lo sợ rằng niềm vui sẽ qua mau, sợ không đạt được mong cầu, sợ phải xa cách người thương, và nỗi sợ lớn nhất là sự tàn hoại của thân xác. Chính vì thế, dù có đủ điều kiện hạnh phúc, niềm vui vẫn không trọn vẹn. Chúng ta thường nghĩ rằng, để hạnh phúc, ta phải tránh né hoặc quên đi lo sợ. Tuy nhiên, chính việc trốn tránh khiến nỗi sợ vẫn âm ỉ trong lòng.
Cách duy nhất để vượt qua nỗi sợ và tìm thấy hạnh phúc đích thực là nhận diện và quán chiếu gốc rễ của nó. Thay vì né tránh, hãy dùng khả năng tỉnh giác để quan sát và tin tưởng. Chúng ta thường sợ những gì ngoài tầm kiểm soát, sợ bệnh tật, tuổi già, mất đi những gì trân quý. Việc cố giữ địa vị, tài vật hay người thương không thể xoa dịu nỗi sợ. Đến một ngày, ta phải buông bỏ tất cả.
Nếu cứ làm ngơ, nỗi sợ sẽ không biến mất mà chỉ thêm trói buộc ta. Chúng ta có khả năng quán chiếu, nhìn sâu vào nỗi sợ để nó không còn khống chế ta. Thực tập sống tỉnh thức trong từng giây phút hiện tại giúp ta can đảm đối diện với nỗi sợ và không còn bị nó chi phối. Chánh niệm nghĩa là nhìn sâu vào tự tính tương tức của vạn vật, ý thức rằng không có gì mất đi.
Câu Chuyện Về Người Lính và Sức Mạnh của Lòng Thương
Trong thập niên 60, khi Thiền sư Thích Nhất Hạnh chờ máy bay ở Buôn Ma Thuột, Ngài đã gặp một sĩ quan Mỹ trẻ tuổi. Nhìn người lính ấy, Ngài cảm thấy thương xót cho số phận của anh ta, phải đến một đất nước xa lạ để giết người và bị giết. Khi hỏi “Chắc anh sợ Việt Cộng lắm phải không?”, câu hỏi đó đã vô tình khơi dậy nỗi sợ trong anh ta. Anh ta đã đặt tay lên khẩu súng và hỏi ngược lại “Anh có phải là Việt Cộng không?”.
Trước khi đến Việt Nam, người lính này đã được nhồi nhét rằng người Việt Nam nào cũng có thể là Việt Cộng. Sự sợ hãi đã khiến anh ta nhìn đâu cũng thấy kẻ thù. Thay vì phản ứng bằng sợ hãi, Thiền sư đã bình tĩnh theo dõi hơi thở, trả lời một cách thiện tâm. Lòng từ bi và sự bình tĩnh của Ngài đã giúp viên sĩ quan lấy lại sự cân bằng và cả hai đã có một cuộc trò chuyện. Câu chuyện cho thấy, nguy hiểm không chỉ đến từ bên ngoài, mà còn từ chính bên trong. Nếu không tỉnh thức, không nhìn sâu vào gốc rễ của lo sợ, ta có thể tự gây nguy hiểm cho chính mình và người khác.
Quán Chiếu Nỗi Sợ và Tìm Lại Nguồn Vui
Nỗi sợ khiến chúng ta chú tâm vào quá khứ hoặc lo lắng về tương lai. Nếu chấp nhận nỗi sợ, ta sẽ khám phá ra rằng ngay lúc này, ta vẫn đang sống, đang có những điều kỳ diệu. Bước đầu tiên để quán chiếu nỗi sợ là nhận diện nó mà không phán xét, chỉ đơn giản chấp nhận sự hiện diện của nó. Khi nỗi sợ đã lắng dịu, hãy ôm ấp nó một cách êm dịu và nhìn sâu vào nguồn gốc của nó, xem liệu nỗi sợ đó xuất phát từ hiện tại hay từ những ký ức xa xưa.
Khi sử dụng chánh niệm để đối diện với nỗi sợ, ta sẽ ý thức được rằng ta đang sống, còn có những điều trân quý. Thay vì lãng phí thời gian vào việc đè nén lo sợ, ta có thể tận hưởng niềm vui, nắng ấm, trời trong. Quán chiếu sâu sắc sẽ giúp ta khám phá ra rằng ta có thể sống một cuộc đời đáng sống. Nỗi sợ lớn nhất là sợ rằng khi chết, ta không còn gì. Để giải thoát khỏi nỗi sợ đó, ta cần nhìn sâu vào bản chất không sinh không diệt của ta, từ bỏ định kiến rằng ta chỉ có một thân xác hữu hoại. Hiểu rằng ta không đến từ hư không và cũng không tan biến vào hư không, ta sẽ vượt qua được nỗi sợ hãi.
Đức Phật cũng từng lo sợ như chúng ta, nhưng nhờ thực hành chánh niệm và quán chiếu, Ngài đã bình thản đối diện với mọi nỗi sợ. Câu chuyện về việc Ngài đối diện với Angulimala, một tên giết người khét tiếng, cho thấy sức mạnh của sự bình tĩnh và lòng từ bi. Thậm chí, Angulimala đã tỉnh ngộ và trở thành một người tu hành.
Thực hành chánh niệm có thể giúp ích rất nhiều trong việc đối diện với những nỗi sợ hàng ngày. Với hơi thở tỉnh thức, ta có thể đối diện với bất cứ điều gì xảy đến mà không sợ hãi. Sự không sợ hãi không chỉ là một thói quen, mà còn là một niềm vui thâm diệu. Khi tâm không còn sợ hãi, ta sẽ được tự do.
Nỗi Sợ Ban Sơ và Sự Liên Kết Vô Hình
Khi còn trong bụng mẹ, ta được an toàn và thỏa thích. Nhưng khi ra đời, ta phải đối diện với sự lạnh giá, ồn ào, và ánh sáng chói lóa. Đó là nỗi sợ ban sơ, nguyên thủy. Lần đầu tiên ta cảm thấy đói, lạnh, và sợ hãi. Ta không còn được nối kết với mẹ qua sợi dây nhau. Ta phải tự thở, tự sống.
Dù sợi dây nhau bị cắt lìa, ta vẫn cần nương tựa vào một người để sống. Nỗi sợ ban sơ đó vẫn tồn tại trong ta khi lớn lên. Chúng ta sợ không có người chăm sóc, sợ cô đơn, sợ bị bỏ rơi, sợ già, sợ chết. Nhìn sâu, ta sẽ nhận ra rằng những nỗi sợ đó đều bắt nguồn từ nỗi sợ ban sơ, khi ta mới sinh ra.
Mong muốn có một người bạn đời cũng xuất phát từ nhu cầu tìm một người để chăm sóc. Nhưng nếu mối liên hệ tình cảm chỉ dựa trên nỗi sợ, nó sẽ không bền vững. Sự bình an không đến từ người khác, mà đến từ chính bên trong ta.
Chữa Lành Em Bé Bên Trong
Để chạm bớt lo sợ, ta cần nói chuyện với nỗi sợ, hay ngồi xuống với em bé trong ta, đứa trẻ từng bị tổn thương và yếu đuối. Hãy ôm ấp, an ủi và nói với em bé rằng: “Em không còn nhỏ bé, mong manh nữa. Chúng ta đã trưởng thành, có thể tự bảo vệ mình”. Em bé trong ta vẫn cần được chú ý, cần được chữa lành. Chúng ta cần trở về với chính mình, ý thức rằng trong ta có một em bé cần được quan tâm.
Thực hành nói chuyện với em bé bên trong bằng cách tưởng tượng mình là em bé yếu đuối, bất lực, và sau đó, hóa thân thành người lớn để an ủi và bảo vệ em bé. Đây là một bước quan trọng để chữa lành những vết thương lòng.
Quá Khứ Không Phải Là Nhà
Chúng ta thường bị ám ảnh bởi những trải nghiệm buồn khổ trong quá khứ. Nhưng nếu nhớ lại quá khứ mà không có chánh niệm, chúng ta sẽ chỉ thêm đau khổ. Chánh niệm cho ta biết rằng ta có thể sống trong hiện tại, và không cần trở về quá khứ. Quá khứ đã xảy ra, nhưng nó chỉ là ký ức. Nếu an trú trong hiện tại, ta có thể nhìn về quá khứ với một cái nhìn khác, và chuyển hóa nỗi khổ.
Nỗi sợ ban sơ và ước muốn ban sơ vẫn sống động trong ta. Đôi khi chúng ta bị trầm cảm, đau khổ, dù hoàn cảnh hiện tại khá bình an, vì ta có xu hướng chìm đắm trong quá khứ. Nhưng quá khứ không phải là nhà. Nhà của ta là tại đây, là bây giờ.
Sống Trong Hiện Tại và Hướng Đến Tương Lai
Để vượt qua nỗi sợ, ta cần có cách nhắc nhở mình trở về với hiện tại. Tiếng chuông chánh niệm có thể giúp ta thở hơi thở vào ra trong tỉnh thức, và trở về với ngôi nhà thực sự của mình. Ta có thể nói với em bé bên trong rằng quá khứ không phải là nhà, và ta đang thực sự sống ở đây và bây giờ.
Khi an trú vững chãi trong hiện tại, ta có thể suy nghiệm về quá khứ và chuẩn bị cho tương lai mà không bị ám ảnh bởi sợ hãi. Sống trong hiện tại không có nghĩa là không chuẩn bị cho tương lai, nhưng hãy hành động một cách tỉnh thức và không đánh mất mình trong lo lắng.
Nếu có một người bạn đang đau khổ, hãy nói với họ rằng “Bạn đang ổn lắm, hiện tại mọi việc đều đang rất tốt. Đừng trở về quá khứ. Quá khứ chỉ là một bóng ma không có thật”. Khi nhận ra rằng quá khứ chỉ là một cuốn phim, một tấm ảnh, ta sẽ được tự do. Đây chính là phép thực tập chánh niệm.
Kết Luận
Bài học về nỗi sợ từ Thiền sư Thích Nhất Hạnh không chỉ là lý thuyết suông, mà là một hành trình thực hành, giúp chúng ta chuyển hóa nỗi sợ thành sức mạnh, tìm lại niềm vui và sự an lạc. Qua việc nhận diện, chấp nhận, quán chiếu và chữa lành, chúng ta sẽ sống trọn vẹn từng giây phút hiện tại, và hướng đến tương lai với tâm thái bình an. Hãy cùng nhau thực hành để khám phá sự an lạc thật sự trong chính con người mình.
Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về những lời dạy của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, bạn có thể tìm đọc các ấn phẩm của Ngài hoặc tham gia các khóa thiền tập để được hướng dẫn trực tiếp. Chuyên mục “Những lời dạy cổ xưa” trên dinhbaochau.com sẽ tiếp tục đồng hành cùng bạn trên hành trình khám phá bản thân và ý nghĩa cuộc sống.