Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích một giả thuyết quan trọng trong lịch sử Tam Quốc: điều gì sẽ xảy ra nếu Đông Ngô không tấn công Kinh Châu? Chúng ta sẽ xem xét các yếu tố chính trị, quân sự và chiến lược để hiểu rõ hơn về quyết định của Tôn Quyền và những hậu quả sâu rộng của nó.
Bối Cảnh Suy Yếu của Tào Ngụy và Liên Minh Tôn Lưu
Giai đoạn trước trận Tương Phàn, Tào Ngụy rơi vào tình thế suy yếu nhất kể từ sau trận Xích Bích. Áp lực chính trị và quân sự từ liên minh Thục Ngô buộc Tào Tháo phải liên tục đối phó trên nhiều mặt trận. Trong khi Tào Tháo bận đối phó với Tôn Quyền ở phía đông, Lưu Bị lại mở rộng thế lực ở phía tây, và ngược lại. Sự phối hợp nhịp nhàng này khiến Tào Ngụy phải kiệt sức, không thể giành được lợi thế quyết định trước liên minh Tôn Lưu, dù tiềm lực vượt trội.
Từ năm 213 đến 219, Tào Tháo liên tục giao tranh với Tôn Quyền ở Nhu Tu và Lưu Bị ở Hán Trung. Các trận chiến liên miên này làm cạn kiệt quốc khố của Tào Ngụy. Trong lần cứu viện Tương Phàn đầu tiên, Vu Cấm chỉ huy bảy đạo quân, nhưng lần sau Tào Tháo chỉ huy được sáu cánh quân. Sự suy yếu này buộc Tào Tháo phải tính đến việc liên minh với Đông Ngô, kẻ thù của mình, một quyết định thể hiện rõ sự tuyệt vọng.
Tuy nhiên, Lưu Bị lại không nhận thức được nguy cơ tiềm ẩn từ sự thay đổi này của Tào Ngụy. Ông không lường trước được việc Tôn Quyền sẽ trở mặt, một yếu tố quan trọng dẫn đến kết cục bi thảm sau này.
Bước Ngoặt Hợp Phì và Sự Thay Đổi Chiến Lược của Đông Ngô
Nhiều người cho rằng Tôn Quyền luôn muốn giành lại Kinh Châu, nhưng thực tế không hoàn toàn như vậy. Sau hiệp ước phân chia Kinh Châu năm 215, Tôn Quyền đã nhường lại việc tấn công Tào Ngụy ở phía tây cho Thục Hán. Thay vào đó, Đông Ngô chuyển trọng tâm sang phía đông, tấn công Hợp Phì để mở rộng lãnh thổ và tiếp cận vùng Giang Hoài màu mỡ.
Chiến dịch Hợp Phì được Đông Ngô chuẩn bị kỹ lưỡng, huy động lực lượng lớn với các tướng lĩnh hàng đầu. Tuy nhiên, do dịch bệnh, Tôn Quyền buộc phải rút quân sau hơn trăm ngày bao vây, một thất bại đáng tiếc. Thất bại này đã làm thay đổi cục diện, khi lãnh thổ của Lưu Bị ngày càng mở rộng, còn Tôn Quyền lại không có được thêm bất kỳ vùng đất nào.
Các thế gia đại tộc của Giang Đông không hài lòng với tình hình này. Lục Tốn, đại diện cho một trong Tứ đại gia tộc, ủng hộ việc tấn công Kinh Châu. Sự thay đổi này là hệ quả của việc Lỗ Túc qua đời và Lã Mông lên thay. Lã Mông, không có tầm nhìn chiến lược như Lỗ Túc, chỉ muốn củng cố phòng tuyến ở Giang Đông và không nghĩ đến việc xây dựng liên minh với Thục Hán để tranh thiên hạ.
Phân Tích Chiến Dịch Tương Phàn và Sai Lầm của Quan Vũ
Lã Mông chủ trương đánh Kinh Châu, và Tôn Quyền đồng ý. Nếu Lỗ Túc còn sống, có lẽ ông sẽ khuyên Tôn Quyền cùng Lưu Bị đánh Hợp Phì để khiến Tào Tháo phải lo sợ. Tuy nhiên, Tôn Quyền đã chọn tham lam Kinh Châu, tạo cơ hội cho Tào Ngụy hồi phục và cuối cùng giành được thiên hạ.
Nhiều ý kiến cho rằng Quan Vũ đánh Tương Phàn là sai lầm, nhưng thực tế đây chỉ là một chiến dịch quấy phá để tiên phát chế nhân và đã thu được thành quả nhất định. Quan Vũ vẫn để lại lực lượng đáng kể ở Giang Lăng để phòng thủ. Tuy nhiên, sai lầm lớn nhất của Quan Vũ là việc xử lý nhân sự khi giao cho Mi Phương và Phó Sĩ Nhân, những người có hiềm khích với ông, trấn giữ các vị trí quan trọng.
Việc Mi Phương và Phó Sĩ Nhân đầu hàng Đông Ngô là một cú đánh chí mạng vào quân Thục. Điều này dẫn đến việc Giang Lăng thất thủ nhanh chóng và gây ra sự bị động cho Lưu Bị. Tin tức từ Tương Phàn phải mất một thời gian dài mới đến được Thành Đô, khiến Thục Hán không kịp thời ứng cứu.
Hậu Quả và Bài Học Lịch Sử
Thất bại của Quan Vũ đã làm mất đi một mũi tấn công quan trọng vào Tào Ngụy. Long Trung đối sách của Gia Cát Lượng bị phá sản, khi Thục Hán chỉ còn một đường phạt Ngụy duy nhất từ Hán Trung. Việc vận chuyển lương thực qua Tần Lĩnh trở nên khó khăn hơn nhiều so với việc vận chuyển từ Giang Lăng đến Tương Dương, làm giảm đáng kể sức mạnh của Thục Hán.
Đông Ngô cũng không thể thay thế Thục Hán tấn công Tào Ngụy từ Kinh Châu, do lo ngại Thục Hán đánh lén. Chính bài học về việc chiếm Kinh Châu đã khiến họ hiểu rõ điều này. Sau này, Đông Ngô thường tấn công Tào Ngụy từ Hợp Phì, một chiến trường quá xa xôi để có thể phối hợp với Thục Hán.
Tóm lại, việc Tôn Quyền đánh Kinh Châu là một quyết định sai lầm, đã làm mất đi một liên minh quan trọng và tạo cơ hội cho Tào Ngụy hồi phục. Nếu Tôn Quyền chọn con đường liên minh với Thục Hán, lịch sử Tam Quốc có thể đã đi theo một hướng khác. Bài học từ sự kiện này cho thấy tầm quan trọng của tầm nhìn chiến lược và sự đoàn kết trong liên minh để đạt được mục tiêu chung.
Tài liệu tham khảo
- La Quán Trung. (2017). Tam Quốc diễn nghĩa. Nhà xuất bản Văn học.
- Trần Thọ. (2015). Tam Quốc chí. Nhà xuất bản Văn học.
- Lê Đông Phương (2015). Tam Quốc Sử Lược. Nhà xuất bản Thế Giới.