Công cuộc tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất luôn là một trong những mục tiêu hàng đầu của khoa học vũ trụ. Các nhà thiên văn học không ngừng nỗ lực khám phá những hành tinh có điều kiện tương tự Trái Đất, sử dụng các công nghệ và kỹ thuật tiên tiến nhất. Gần đây, những phát hiện mới về một cặp hành tinh có thể sống được, tia gamma từ thiên hà cổ xưa, và hoạt động núi lửa đáng kinh ngạc trên sao Kim đã mở ra những hướng nghiên cứu đầy hứa hẹn.
Cặp Hành Tinh Tiềm Năng: “Anh Em Song Sinh” của Trái Đất
Trong một khám phá quan trọng, các nhà thiên văn học đã phát hiện ra hai hành tinh quay quanh ngôi sao lùn đỏ LS 1140 (còn gọi là GJ 353). Ngôi sao này nhỏ hơn và mát hơn Mặt Trời của chúng ta rất nhiều, khoảng 1/5 kích thước Mặt Trời và đã 5,5 tỷ năm tuổi. Tiến sĩ Rotger Lykop và cộng sự tại trung tâm thiên văn học CSICA Tây Ban Nha đã phân tích 113 bộ dữ liệu quan sát bằng kỹ thuật vận tốc xuyên tâm, sử dụng thiết bị quang phổ ESPRESSO của Đài thiên văn Nam Âu và vệ tinh TESS của NASA.
Kết quả cho thấy, hành tinh gần sao mẹ hơn, mang tên LHS 1140b, là một siêu Trái Đất, quay quanh sao mẹ mỗi 3,77 ngày và có khối lượng gấp 6,5 lần Trái Đất. Hành tinh thứ hai, LHS 1140c, có khối lượng gấp 1,8 lần Trái Đất và quay quanh sao mẹ mỗi 24,7 ngày. Cả hai hành tinh này đều nằm trong vùng sự sống của ngôi sao mẹ, nghĩa là chúng có đủ điều kiện để có nước ở dạng lỏng và một khí hậu phù hợp cho sự sống tương tự như trên Trái Đất.
Đặc biệt, các nhà khoa học còn phát hiện bằng chứng về đại dương sâu khoảng 670-779 km trên hành tinh LHS 1140b, khiến nó được ví như “người anh em song sinh” của Trái Đất. Để sự sống tồn tại, một hành tinh cần có nước lỏng trên bề mặt và bầu khí quyển ổn định. Khi các ngôi sao lùn đỏ còn trẻ, chúng thường phát ra bức xạ mạnh có thể gây hại cho khí quyển. Tuy nhiên, kích thước lớn của LHS 1140b cho thấy đại dương mắc ma có thể đã tồn tại hàng triệu năm, cung cấp hơi nước vào bầu khí quyển và duy trì sự sống.
Ngoài ra, hệ sao này còn có một hành tinh khác là LHS 1140d, quay quanh sao mẹ mỗi 78,9 ngày và nặng hơn Trái Đất 4,8 lần. Tuy nhiên, hành tinh này quá lạnh để có thể sinh sống được.
Tia Gamma Cổ Xưa: Dấu Ấn Từ Thuở Sơ Khai Vũ Trụ
Một phát hiện đáng chú ý khác là việc các nhà thiên văn học công bố tia gamma hiếm phát ra từ một hạt nhân thiên hà cổ xưa, cách xa chúng ta hơn 12 tỷ năm ánh sáng. Chỉ một phần nhỏ các thiên hà mới có thể giải phóng tia gamma, những chùm photon năng lượng cao này thường bắt nguồn từ vùng lân cận hố đen siêu khối lượng tại trung tâm thiên hà. Những thiên hà này được gọi là thiên hà đang hoạt động.
Theo ước tính, chỉ dưới 1% các thiên hà đang hoạt động phát ra tia gamma hướng về Trái Đất. Hạt nhân của các thiên hà này được gọi là blazar, và chúng là một trong những nguồn bức xạ mạnh nhất vũ trụ. Blazar có hai loại: chuẩn tinh vô tuyến phổ phẳng (SSR QS) và vật thể BL Lacertae. SSR QS thường là hạt nhân của các thiên hà trẻ, có nhiều khí bụi, trong khi BL Lacertae là SSR QS đã tiến hóa, tiêu thụ nhiều vật chất để nuôi hố đen.
Trước đây, blazar xa xôi nhất được biết đến nằm cách chúng ta 11,3 tỷ năm ánh sáng. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây trên tạp chí Vật Lý Thiên Văn A Châu Phi đã xác nhận kỷ lục mới: blazar 4FGL J1219+3653 nằm cách chúng ta 12,1 tỷ năm ánh sáng, phát ra tia gamma khi vũ trụ mới 1,7 tỷ năm tuổi. Phát hiện này thách thức các giả thuyết hiện tại về sự tiến hóa của blazar và các thiên hà đang hoạt động.
Núi Lửa Sao Kim: Sự Thật Bất Ngờ Về Một Hành Tinh “Chết”
Những hình ảnh về núi lửa phun trào trên sao Kim, được tạo ra bởi Peter Rubin, cho thấy mức độ hoạt động địa chất đáng kinh ngạc trên hành tinh này. Bằng chứng về núi lửa hoạt động trên sao Kim đã được công bố vào đầu năm 2022, thông qua việc quan sát sự ấm lên bất thường ở một số khu vực.
Mặc dù các đám mây axit sunfuric dày đặc che khuất tầm nhìn, các nghệ sĩ đã tái tạo lại hình ảnh núi lửa phun trào trên sao Kim một cách sống động. Nhiệt độ bề mặt sao Kim lên đến 464 độ C, đủ nóng để làm nóng chảy chì. Các nghiên cứu cho thấy núi lửa có thể đóng vai trò quan trọng trong vòng đời của sao Kim, đẩy các sản phẩm hóa học lên tầng khí quyển và có thể tạo điều kiện cho vi sinh vật tồn tại.
Trước đó, các nhà khoa học cũng đã phát hiện ra phân tử phosphine trong các đám mây sao Kim, một dấu hiệu của vi sinh vật không sử dụng oxy để hô hấp. Tuy nhiên, các nghiên cứu mới cho thấy phosphine trên sao Kim không phải là bằng chứng sinh học, mà là kết quả của hoạt động núi lửa, khi núi lửa đưa bụi phosphide từ lòng đất lên bề mặt, sau đó phản ứng với axit sunfuric tạo thành phosphine.
Kết luận
Những khám phá mới về cặp hành tinh có thể sống được, tia gamma cổ xưa và núi lửa trên sao Kim đã mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới. Việc tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất vẫn tiếp tục và những phát hiện này cho thấy vũ trụ còn ẩn chứa nhiều điều bí ẩn, cần được khám phá. Từ “anh em song sinh” của Trái Đất đến những tia gamma cổ xưa, vũ trụ luôn mang đến những điều bất ngờ và kỳ diệu, thôi thúc chúng ta tiếp tục tìm tòi và khám phá.