Trong thế giới phức tạp của tội phạm, việc truy tìm và bắt giữ thủ phạm không chỉ dựa vào bằng chứng vật lý mà còn cần đến sự thấu hiểu sâu sắc về tâm lý tội phạm. Bài viết này sẽ đưa bạn khám phá hành trình phá án đầy kịch tính thông qua việc phân tích tâm lý tội phạm, dựa trên những vụ án có thật, được phác họa chi tiết trong cuốn sách “Tâm Lý Học Tội Phạm – Phác Họa Chân Dung Kẻ Phạm Tội” của tác giả Diệp Hồng Vũ.
Vụ Án Thứ Nhất: Sát Thủ Uống Máu Người
Mở đầu câu chuyện là vụ án kinh hoàng tại Sacramento, California năm 1978. Một người phụ nữ mang thai bị sát hại dã man, nội tạng bị móc ra, và máu của nạn nhân còn bị hung thủ đổ vào lọ sữa chua để uống. Cảnh sát không tìm thấy manh mối nào, ngoài sự tàn ác tột độ của hung thủ. FBI vào cuộc và nhờ đến chuyên gia lập hồ sơ tội phạm Robert K. Ressler.
Phác Họa Chân Dung Hung Thủ
Dựa trên cách thức gây án và đặc điểm của nạn nhân, Ressler đã phác họa chân dung hung thủ:
- Nam giới, da trắng, 25-27 tuổi: Thường thì các vụ án xâm hại tình dục có tính chất cùng sắc tộc.
- Dáng người cao gầy, nơi ở bần thỉu: Có khả năng tìm thấy tang chứng tại nơi ở của kẻ giết người.
- Tiền sử bệnh thần kinh, nghiện ma túy: Tính cách quái gở, lầm lì, không giỏi giao tiếp, sống một mình, không có công ăn việc làm, sống nhờ trợ cấp xã hội.
- Chưa từng nhập ngũ, bỏ học: Có một hoặc nhiều bệnh hoang tưởng.
Ressler phân loại tội phạm thành hai kiểu: một là gây án có logic và thủ pháp cố định, hai là hành sự không có tính logic về mặt tâm lý và hành vi. Hung thủ trong vụ án này thuộc kiểu thứ hai, cho thấy hắn có bệnh thần kinh nghiêm trọng.
Diễn Biến Vụ Án
Sau khi Ressler đưa ra phác họa, hung thủ tái xuất và tiếp tục gây ra một vụ thảm sát khác. Ba người bị bắn chết, cơ quan nội tạng bị moi ra, và hung thủ còn uống máu của nạn nhân. Điều này củng cố thêm phán đoán của Ressler về một kẻ có vấn đề tâm lý nghiêm trọng.
Cuối cùng, nhờ thông tin của một người dân, cảnh sát đã xác định được nghi phạm là Richard Chase. Anh ta sống gần hiện trường vụ án, có ngoại hình gầy gò, râu tóc rối bời, và chiếc áo phông dính máu. Cảnh sát đã bắt giữ Chase và tìm thấy tang chứng tại nơi ở của hắn.
Hóa ra, Richard Chase là một kẻ có tuổi thơ bi thảm, mẹ mắc bệnh hoang tưởng, lớn lên nghiện hút và tin rằng uống máu sẽ giúp ngăn tim bị teo nhỏ. Hắn đã từng bị đưa vào viện tâm thần nhưng sau đó lại được thả ra.
Vụ Án Thứ Hai: Xác Chết Không Nguyên Vẹn Ở Bãi Phế Liệu
Vụ án thứ hai là về Betty J, một cô gái trẻ mất tích rồi được tìm thấy xác chết ở bãi phế liệu. Thi thể bị cắt xẻ nghiêm trọng, tóc bị treo lên cây, và có dấu hiệu bị cưỡng hiếp. FBI lại vào cuộc, và chuyên gia tâm lý tội phạm Dallas đã phác họa chân dung hung thủ.
Phác Họa Chân Dung Hung Thủ
Dallas đã hình dung hung thủ như sau:
- Nam giới, da trắng, 17-25 tuổi: Dáng người dày như rắn chắc, tính tình quái dị.
- Thích đọc hoặc xem ấn phẩm khiêu dâm: Xuất thân từ gia đình tan vỡ, chịu ảnh hưởng của người mẹ.
- Không có công việc tử tế: Có thể làm những công việc liên quan đến bùn đất, chất bẩn.
- Thời gian hoạt động chủ yếu là ban đêm: Có thể đến nghĩa địa hoặc tham gia tang lễ.
- Có mối quan hệ với nạn nhân: Hành động cắt tóc và hủy hoại cơ thể cho thấy hung thủ hiểu rõ nạn nhân.
Diễn Biến Vụ Án
Cảnh sát xác định hai nghi phạm là Charles, vị hôn phu của nạn nhân, và một thợ cơ khí đường sắt từng nghỉ việc. Tuy nhiên, dlas cho rằng Charles đáng nghi hơn vì rất giống với phác họa chân dung tội phạm ban đầu.
Charles sống dựa vào mẹ, vụng về trong chuyện tình cảm, nhưng lại rất yêu Betty J. Anh ta làm công nhân vận chuyển tại bãi phế liệu, nơi có thể tự do ra vào và di chuyển xác chết. Tuy nhiên, Charles lại có vẻ không đủ sức khỏe để khiêng xác chết và có chức năng sinh lý kém.
Sau khi phân tích, Dallas đưa ra giả thuyết rằng anh trai của Charles là Michel cũng là đồng phạm. Michel có tiền án bạo lực, từng ở bệnh viện tâm thần, và vợ đang mang thai trong thời gian xảy ra vụ án. Dallas cho rằng Michel đã cưỡng hiếp Betty J khi Charles đang hoảng sợ và tìm đến anh trai.
Cuối cùng, cảnh sát đã bắt giữ cả Charles và Michel. Michel đã nhận tội, và sự thật được hé lộ. Charles đã tấn công Betty J, sau đó tìm đến Michel, người đã cưỡng hiếp và cùng Charles phi tang xác chết.
Các Phương Pháp Lập Hồ Sơ Tâm Lý Tội Phạm
Từ hai vụ án trên, ta thấy rõ vai trò của phác họa tâm lý tội phạm trong việc phá án. Có ba phương pháp chính được sử dụng:
- Phân tích hiện trường vụ án: Tập trung vào các đặc điểm của hiện trường, thông tin về nạn nhân, và nhập dữ liệu vào cơ sở dữ liệu tội phạm.
- Điều tra tâm lý: Sử dụng các ý nghĩa tâm lý phản ánh từ đặc điểm hành vi tại hiện trường để phác họa chân dung hung thủ.
- Phán đoán đánh giá: Dựa trên kinh nghiệm thực tế để đưa ra nhận định về kẻ tình nghi.
Kết Luận
Phác họa tâm lý tội phạm là một công cụ hữu ích trong quá trình điều tra. Nó giúp thu hẹp phạm vi truy tìm nghi phạm, đồng thời cung cấp những manh mối quan trọng về động cơ, hành vi, và đặc điểm tâm lý của kẻ phạm tội. Tuy nhiên, phác họa chân dung chỉ là một công cụ hỗ trợ, không phải là yếu tố quyết định để phá án. Sự kết hợp giữa phác họa tâm lý và các phương pháp điều tra khác mới có thể đưa tội phạm ra trước ánh sáng pháp luật.
Tài liệu tham khảo
- Diệp Hồng Vũ (Tác giả), Tâm Lý Học Tội Phạm – Phác Họa Chân Dung Kẻ Phạm Tội
- Thông tin từ FBI về các phương pháp lập hồ sơ tâm lý tội phạm.