Chào mừng quý độc giả đến với chuyên mục “Những lời dạy cổ xưa” trên dinhbaochau.com, nơi chúng ta cùng nhau khám phá những giá trị tinh thần sâu sắc từ các nền văn hóa, tôn giáo và triết học cổ đại. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về “Nhập Môn Triết Học Đông Phương”, một tác phẩm của học giả Thu Giang Nguyễn Duy Cần, một hành trình đưa chúng ta đến với những tri thức uyên thâm của phương Đông.
Mở đầu cuốn sách, tác giả dẫn dắt người đọc vào thế giới triết học nhất nguyên của phương Đông, nơi đòi hỏi chúng ta phải thay đổi cách nhìn nhận, đặt lại những giá trị thông thường. Tư tưởng này khác biệt với triết học Nhị nguyên, vốn quen thuộc với nhiều người. Tác giả nhấn mạnh rằng, việc học triết không chỉ là ghi nhớ kiến thức mà còn là khả năng tư duy độc lập, phản biện. Điều này đòi hỏi mỗi người phải dám hoài nghi, không chấp nhận một cách mù quáng bất kỳ học thuyết hay giáo lý nào. Tuy nhiên, hoài nghi ở đây không phải là đa nghi, mà là một thái độ tích cực, không vội vàng chấp nhận mà cần xem xét, đánh giá kỹ lưỡng.
Khám Phá Tư Duy Triết Học Đông Phương
Để có được tư duy triết học, tác giả gợi ý rằng, chúng ta cần có “óc thán thưởng,” tức là khả năng nhìn nhận mọi thứ với sự mới mẻ, không bị thành kiến chi phối. Sự ngạc nhiên, sự tò mò của trẻ thơ có thể giúp chúng ta khám phá ra những điều kỳ diệu mà chúng ta đã bỏ qua trong cuộc sống hàng ngày. Thói quen có thể khiến chúng ta mất đi sự nhạy bén với cái đẹp, cái hay của thế giới xung quanh. Do đó, hãy nhìn mọi vật như một người xa lạ để có những tư tưởng bất ngờ.
Tiếp theo, tác giả đề cập đến “óc tế nhị,” hay “óc tinh nghệ,” giúp chúng ta nhận thức những điều mà giác quan thông thường không thể cảm nhận được. Óc tinh nghệ cho phép chúng ta hoạt động trên những vùng tinh thần tế nhị, cảm nhận được những sợi dây liên lạc vô hình giữa vạn vật. Để có được óc tinh nhuệ, chúng ta cần lưu ý đến sự phức tạp và đa diện của chính mình, quan sát và tìm hiểu ý nghĩa của từng cử chỉ, lời nói, thậm chí cả sự im lặng của bản thân và người khác.
Một yếu tố quan trọng khác trong triết học là “óc nhân quả,” tức là khả năng nhận thức rằng mọi sự vật, sự việc đều có nguyên nhân của nó, không có gì là ngẫu nhiên. Nguyên nhân có thể ở gần hoặc xa, hữu hình hoặc vô hình, và việc tìm hiểu nguyên nhân là điều cần thiết trong nghiên cứu triết học. Bên cạnh đó, “óc tổng quan” cũng đóng vai trò quan trọng, giúp chúng ta nhìn nhận mọi vấn đề một cách toàn diện, không chỉ tập trung vào một khía cạnh nhỏ. Triết học giúp ta hiểu được ý nghĩa của cuộc đời, vị trí của mình trong vũ trụ, và tìm ra phương hướng, thái độ sống phù hợp.
Sự Khác Biệt Giữa Triết Học Đông Phương và Tây Phương
Cuốn sách cũng đi sâu vào sự khác biệt giữa triết học Đông phương và Tây phương. Theo đó, triết học Tây phương thường thiên về Nhị nguyên luận, phân chia sự vật thành hai phần đối lập. Trong khi đó, triết học Đông phương lại hướng đến Nhất nguyên luận, coi vạn vật là một thể thống nhất. Tác giả giải thích, người Đông phương không có khái niệm “triết học” theo nghĩa thông thường, mà thay vào đó là “đạo học,” một hệ thống tư tưởng bao trùm, không phân chia, tách biệt. Đạo học bao gồm cả động và tĩnh, âm và dương, thiện và ác, tạo nên một thể thống nhất hài hòa.
Tác giả cũng nhấn mạnh sự khác biệt giữa văn minh phẩm và văn minh lượng. Văn minh Tây phương hiện đại theo đuổi sự tiến bộ về vật chất, trong khi văn minh Đông phương chú trọng đến sự hoàn thiện về tinh thần. Theo đó, người phương Đông đề cao sự tận thiện, tìm đến cái đẹp, cái thiện, cái đúng, trong khi phương Tây lại có xu hướng coi trọng sự phát triển, tiến bộ của xã hội và vật chất.
Hợp Nhất Đông Tây: Tìm Kiếm Sự Cân Bằng
Cuốn sách không chỉ phân tích sự khác biệt mà còn kêu gọi sự hợp nhất giữa Đông và Tây. Tác giả cho rằng, thế giới ngày nay cần sự cân bằng giữa văn minh phẩm và văn minh lượng, không nên quá thiên về một bên nào. Đông và Tây, tuy khác biệt, nhưng lại bổ sung cho nhau, không thể tách rời.
Những lời kêu gọi dung hòa này có tính thời sự và ý nghĩa sâu sắc, nhất là trong bối cảnh thế giới hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức. Nghiên cứu triết học Đông Phương không phải là để chống đối triết học Tây phương, mà là để tìm ra những giá trị chung, tạo sự hài hòa và phát triển bền vững cho nhân loại.
Kết thúc chương 1, tác giả khẳng định rằng, triết học không phải là để giải quyết vấn đề mà là để đặt vấn đề, để mỗi người tự tìm ra quan điểm triết lý riêng cho mình.
Kết Luận
“Nhập Môn Triết Học Đông Phương” là một tác phẩm sâu sắc, mang đến cho người đọc cái nhìn tổng quan về triết học cổ xưa của phương Đông. Qua việc phân tích sự khác biệt giữa triết học Đông phương và Tây phương, cuốn sách không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những giá trị tinh thần của hai nền văn hóa này mà còn mở ra một con đường mới để suy tư, tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống. Hãy cùng dinhbaochau.com tiếp tục khám phá những tri thức uyên thâm của nhân loại trong các bài viết tiếp theo.
Tài liệu tham khảo:
- Thu Giang Nguyễn Duy Cần. (2020). Nhập môn Triết học Đông phương. Nhà xuất bản Trẻ.