Tam Quốc Diễn Nghĩa, tác phẩm kinh điển với những trận chiến nảy lửa, những màn đấu trí căng thẳng, đặc biệt là cuộc đối đầu giữa Gia Cát Lượng và Tư Mã Ý. Sáu lần Bắc phạt, Gia Cát Lượng dốc toàn lực nhằm phục hưng nhà Hán, đối đầu với Tư Mã Ý, người nổi tiếng với tài phòng thủ. Cuộc đấu trí này đã trở thành một phần không thể thiếu của Tam Quốc, nhưng bên cạnh đó, cũng có những sai lầm chiến lược dẫn đến thất bại, mà điển hình là sự kiện thất thủ Nhai Đình. Vậy, nếu Gia Cát Lượng không chọn Mã Tốc, mà thay bằng một vị tướng khác, liệu cục diện có thay đổi?
Nhai Đình – Điểm Yếu Chí Mạng Trong Chiến Lược Bắc Phạt
Trong lần Bắc phạt đầu tiên, sau khi đánh tan quân Ngụy và chiếm ba quận, Gia Cát Lượng phải đối mặt với sự phản công của Tư Mã Ý và Trương Cáp. Tư Mã Ý nhanh chóng nhận ra Nhai Đình là yết hầu, là con đường huyết mạch vận chuyển lương thảo từ Hán Trung đến tiền tuyến. Nhai Đình nằm ở vị trí quan trọng, là cửa ngõ kết nối Thiểm Tây và Lũng Hữu. Nếu chiếm được Nhai Đình, quân Ngụy có thể cắt đứt đường tiếp tế của quân Thục, khiến kế hoạch Bắc phạt của Gia Cát Lượng thất bại.
Gia Cát Lượng nhận ra ý đồ của Tư Mã Ý, quyết định chiếm Nhai Đình trước, giao cho Mã Tốc trấn thủ. Tuy nhiên, Mã Tốc lại chủ quan, không nghe theo lời dặn của Gia Cát Lượng, bỏ vị trí hiểm yếu gần sông mà lên núi đóng quân. Vương Bình can ngăn không được, đành xin 5.000 quân đóng giữ chân núi. Trương Cáp dẫn quân đến, cắt đứt nguồn nước, khiến quân Thục hỗn loạn và thất bại. Nhai Đình thất thủ, khiến Gia Cát Lượng phải rút quân về Hán Trung, bỏ lỡ cơ hội lớn.
Liệu Có Thể Giữ Nhai Đình?
Nhiều người cho rằng Nhai Đình địa thế hiểm trở, quân Ngụy lại quá đông nên khó có thể phòng thủ. Tuy nhiên, lịch sử đã chứng minh điều ngược lại. Lưu Tú từng dùng thành Lạc Dương để ngăn chặn quân địch, chứng tỏ rằng việc phòng thủ Nhai Đình là hoàn toàn có thể. Gia Cát Lượng, với tài dùng binh cẩn trọng, chắc chắn đã có sự cân nhắc kỹ lưỡng khi chọn Nhai Đình làm cứ điểm.
Thực tế, Gia Cát Lượng đã phái 25.000 quân đến trấn thủ Nhai Đình, một lực lượng không hề nhỏ. Quân Ngụy dù đông nhưng hành quân xa, không có khí giới công thành, khó có thể tấn công nhanh chóng. Mục đích chính của Gia Cát Lượng là dùng Nhai Đình để trì hoãn quân Ngụy, tạo thời gian cho quân Thục chiếm Lũng Hữu, sau đó quay lại đối phó với Trương Cáp. Ngoài ra, việc quân Ngụy đi vòng qua Nhai Đình cũng rất rủi ro, bởi đường tiếp tế của họ sẽ bị quân Thục tại Nhai Đình uy hiếp. Như vậy, việc giữ Nhai Đình không phải là không thể, vấn đề nằm ở người chỉ huy.
Mã Tốc, Vương Bình Hay Ngụy Diên?
Việc Gia Cát Lượng chọn Mã Tốc trấn thủ Nhai Đình đã gây ra nhiều tranh cãi. Mã Tốc vốn chỉ là tham quân, chưa có kinh nghiệm trận mạc, lại cậy tài chủ quan, không nghe lời dặn của Gia Cát Lượng. Nhiều người cho rằng, nếu Gia Cát Lượng chọn Vương Bình, có lẽ kết quả đã khác. Vương Bình là người cẩn trọng, từng có kinh nghiệm chiến đấu, nhưng khi đó vẫn chưa có uy tín lớn, khó lòng chỉ huy được toàn quân.
Vậy, nếu thay bằng Ngụy Diên thì sao? Ngụy Diên là một mãnh tướng, uy danh lẫy lừng, có kinh nghiệm trận mạc, và đặc biệt là rất nghe lệnh Gia Cát Lượng. Nếu Ngụy Diên trấn thủ Nhai Đình, chỉ cần tuân theo kế hoạch của Gia Cát Lượng, chắc chắn có thể giữ vững vị trí, khiến quân Ngụy không thể tiến quân.
Tại Sao Gia Cát Lượng Không Chọn Ngụy Diên?
Gia Cát Lượng không chọn Ngụy Diên có lẽ xuất phát từ hai nguyên nhân chính. Thứ nhất, Gia Cát Lượng muốn bồi dưỡng nhân tài cho Thục Hán, nên muốn tạo cơ hội cho Mã Tốc. Thứ hai, Ngụy Diên là người kiêu ngạo, bất khuất, không coi ai ra gì, và có tư tưởng khác biệt so với Gia Cát Lượng. Gia Cát Lượng lo sợ nếu Ngụy Diên lập công lớn, sẽ ngày càng kiêu ngạo, thậm chí đòi chia binh quyền, gây ra mâu thuẫn trong nội bộ Thục Hán.
Ngụy Diên thường có tư tưởng mạo hiểm, muốn dùng kế khác với Gia Cát Lượng. Nếu lần này Ngụy Diên thành công, chắc chắn sẽ muốn thay đổi chiến thuật, điều mà Gia Cát Lượng không cho phép. Với quân lực Thục Hán yếu ớt, Gia Cát Lượng không thể mạo hiểm, nên buộc phải áp chế Ngụy Diên.
Kết Luận
Nếu Ngụy Diên trấn thủ Nhai Đình, chắc chắn quân Ngụy sẽ gặp nhiều khó khăn. Trương Cáp có thể sẽ không có cơ hội lập công, thậm chí phải giải nghệ sớm. Việc Gia Cát Lượng không chọn Ngụy Diên là một sai lầm lớn, xuất phát từ những toan tính cá nhân và lo sợ sự bất đồng quan điểm, dẫn đến kết cục bi thảm cho lần Bắc phạt đầu tiên. Bài học Nhai Đình cho thấy tầm quan trọng của việc sử dụng đúng người, đúng việc, và sự ảnh hưởng của yếu tố con người đối với thành bại của một chiến dịch.
Tài liệu tham khảo
- La Quán Trung, Tam Quốc Diễn Nghĩa
- Trần Thọ, Tam Quốc Chí
- Các bài nghiên cứu về chiến thuật quân sự thời Tam Quốc.