Nễ Hành, một nhân vật xuất hiện thoáng qua ở hồi thứ 23 của Tam Quốc Diễn Nghĩa, nhưng lại để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả. Hành động cởi trần trước bá quan văn võ triều đình để mắng Tào Tháo là “kẻ nghịch tặc” đã khiến nhiều người yêu mến dòng họ Lưu coi ông là bậc nghĩa sĩ, không sợ cường quyền. Tuy nhiên, liệu Nễ Hành có thực sự là một anh hùng bất khuất hay chỉ là một kẻ điên cuồng, ảo tưởng về bản thân? Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích nhân vật Nễ Hành, đặt ông vào bối cảnh lịch sử và văn hóa để đưa ra cái nhìn khách quan nhất.
Trong suốt chiều dài lịch sử, Tam Quốc Diễn Nghĩa đã chứng kiến nhiều nhân vật bị “tẩy trắng” hoặc “bôi đen” quá mức. Tào Tháo, người bị gán cho danh “gian hùng,” đã được nhiều nhà nghiên cứu xem xét lại và ca ngợi những công lao của ông. Ngược lại, Lưu Bị và Gia Cát Lượng, những người được tung hô lên tận mây xanh, cũng bị chỉ trích vì những điểm yếu trong cung cách làm việc. Nễ Hành, sau hàng nghìn năm được ca tụng như một vì sao sáng, nay cũng đang được nhìn nhận lại dưới góc độ của khoa học hiện đại.
Nễ Hành sinh năm 173, tự Chính Bình, người huyện Bình Nguyên. Ông nổi tiếng là người có tài hùng biện, được Khổng Dung hết lời ca ngợi. Tuy nhiên, Nễ Hành lại mang trong mình tính cách ngạo mạn, coi thường người khác. Ông tự nhận mình thông thiên văn tường địa lý, không ai sánh bằng, và chỉ muốn kết giao với những người tài giỏi hơn mình. Dù mang theo danh thiếp để mong cầu danh lợi, nhưng sự ngạo mạn khiến ông không được ai trọng dụng. Khổng Dung, một người mến mộ tài năng của Nễ Hành, đã hết lòng tiến cử ông với triều đình nhưng không thành.
Năm 196, Tào Tháo đưa Hán Hiến Đế về Hứa Đô. Khổng Dung, vì mến tài Nễ Hành, đã dâng tấu lên vua, thực chất là để xin Tào Tháo trọng dụng Nễ Hành. Trong tấu, Khổng Dung hết lời ca ngợi Nễ Hành, ví ông như người tài năng siêu việt, suy nghĩ thấu đáo, không ai sánh bằng. Tào Tháo, vì muốn thu phục nhân tài, đã cho mời Nễ Hành đến gặp mặt.
Cuộc gặp gỡ đầu tiên giữa Tào Tháo và Nễ Hành đã diễn ra đầy căng thẳng. Tào Tháo cố ý không mời Nễ Hành ngồi, khiến ông ngẩng mặt lên trời than thở. Sau đó, Tào Tháo khoe khoang dàn văn võ bá quan của mình. Nễ Hành đã thẳng thừng chê bai từng người một, từ Tuân Úc đến Hứa Chử, không ai lọt vào mắt xanh của ông. Thậm chí, ông còn ví họ như những kẻ vô dụng, chỉ biết ăn hại. Tào Tháo, dù tức giận, vẫn cố nhẫn nhịn và giao cho Nễ Hành chức Cổ lại, chuyên đánh trống trong các buổi yến tiệc.
Trong một buổi yến tiệc, Nễ Hành lại tiếp tục gây sốc khi không mặc áo mới mà vẫn mặc đồ cũ đến đánh trống. Tiếng trống của ông bi thương, khiến ai nghe cũng phải rơi lệ. Sau đó, ông cởi hết quần áo, đứng trần truồng trước mặt mọi người, và mắng Tào Tháo là “kẻ không biết dung người hiền”. Hành động này đã khiến Tào Tháo vô cùng tức giận, nhưng vẫn phải nhẫn nhịn vì sự can ngăn của Khổng Dung. Sau cùng, Tào Tháo quyết định cho Nễ Hành đi sứ Kinh Châu, với ý đồ mượn tay Lưu Biểu giết ông.
Trên đường đi sứ, Nễ Hành vẫn không thay đổi tính cách ngạo mạn. Ông mỉa mai các quan của Tào Tháo, khiến họ tức giận. Đến Kinh Châu, Nễ Hành cũng không được Lưu Biểu trọng dụng. Cuối cùng, ông đến Giang Hạ và gặp Hoàng Tổ. Trong một lần uống rượu say, Nễ Hành đã chê bai Hoàng Tổ là “tượng thần trong miếu”, khiến Hoàng Tổ nổi giận và giết chết ông.
Trong lịch sử, hình ảnh Nễ Hành được tô vẽ đẹp đẽ, một người không sợ cường quyền, dám đứng lên chống lại Tào Tháo. Tuy nhiên, dưới góc độ khoa học, một số chuyên gia tâm lý cho rằng Nễ Hành có thể mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ. Những hành vi của ông, như không chấp nhận phê bình, khoe khoang tài năng, xem thường người khác, đều là những biểu hiện của chứng bệnh này.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng Nễ Hành chỉ là một người theo chủ nghĩa bất hợp tác. Ông có tài năng nhưng tính cách quá ngạo mạn, liên tục phạm sai lầm và tự chuốc lấy cái chết. Dù được tạo cơ hội để sửa đổi, Nễ Hành vẫn không thay đổi tính cách, và cuối cùng trở thành một “kẻ điên” trong mắt người đương thời.
Cái chết của Nễ Hành là một cái chết vô nghĩa, một kết cục đáng buồn cho một tài năng bị lãng phí. Dù được ca tụng là anh hùng hay bị coi là kẻ điên, Nễ Hành vẫn là một nhân vật gây nhiều tranh cãi trong Tam Quốc Diễn Nghĩa. Sự tồn tại của ông đã đặt ra nhiều câu hỏi về giá trị của tài năng, đạo đức, và sự dung hòa giữa cá tính cá nhân và chuẩn mực xã hội.
Tài liệu tham khảo:
- La Quán Trung. Tam Quốc Diễn Nghĩa.
- Trần Thọ. Tam Quốc Chí.
- Các bài nghiên cứu về nhân vật Nễ Hành trong Tam Quốc Diễn Nghĩa.