Câu chuyện Gia Cát Lượng bảy lần bắt sống rồi lại tha Mạnh Hoạch đã trở thành một giai thoại kinh điển trong Tam Quốc Diễn Nghĩa. Điều gì đã khiến Gia Cát Lượng tốn nhiều công sức đến vậy? Liệu mối liên hệ giữa câu chuyện này với món “gà Mạnh Hoạch” nổi tiếng ở Việt Nam và bánh màn thầu ở Trung Quốc là gì? Hãy cùng khám phá những điều thú vị này.
Sau khi ổn định tình hình nội bộ, các tộc người thiểu số ở phía tây nam Thục Hán nổi dậy. Gia Cát Lượng quyết định thân chinh xuống phía Nam để thu phục nhân tâm. Ông nhận thấy Mạnh Hoạch là thủ lĩnh có uy tín lớn trong vùng, vì vậy, thay vì dùng vũ lực, Gia Cát Lượng chọn chiến lược đánh vào lòng người. Mạnh Hoạch, trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, được mô tả là Man Vương, người đứng đầu các bộ lạc Nam Man thường xuyên gây rối. Vùng đất này, nay là Vân Nam, Trung Quốc, là nơi rừng thiêng nước độc, địa hình hiểm trở, lại thêm sự tuyên truyền của Mạnh Hoạch, khiến người dân căm ghét quân Thục. Mạnh Hoạch tung tin Thục Hán sẽ bắt người dân cống nạp những vật phẩm vô lý như “300 con trâu mực lông đen”, “ba đấu ốc”, “3000 cây gỗ dài 3 trượng”… Điều này đã kích động sự phản kháng mạnh mẽ trong dân chúng.
Gia Cát Lượng hiểu rõ sự khó khăn và tầm quan trọng của việc bình định Nam Trung. Ông quyết định đích thân chinh phạt, không chỉ để tiêu diệt quân nổi loạn mà còn để thu phục lòng người. Theo lời Mã Tốc, Gia Cát Lượng ra lệnh chỉ bắt sống Mạnh Hoạch, không được giết hại hay làm bị thương. Sau nhiều lần gian khổ, Gia Cát Lượng đã bắt được Mạnh Hoạch. Tuy nhiên, Mạnh Hoạch vẫn không chịu khuất phục. Mỗi lần bị bắt, Mạnh Hoạch đều đưa ra những lý do khác nhau để biện minh cho sự thất bại của mình.
Lần thứ nhất, Mạnh Hoạch nói do đường núi hiểm trở. Lần thứ hai, ông đổ lỗi cho thủ hạ hại nhau. Lần thứ ba, ông nói do em mình trúng độc. Lần thứ tư, ông cho rằng Gia Cát Lượng dùng quỷ kế. Lần thứ năm, ông nói do người trong động hại nhau. Lần thứ sáu, ông cho rằng mình tự đưa thịt đến miệng hùm. Đến lần thứ bảy, Mạnh Hoạch đã thực sự cảm phục trước tấm lòng nhân nghĩa của Gia Cát Lượng. Ông khóc và nói rằng xưa nay chưa từng có ai đánh giặc mà bảy lần bắt, bảy lần tha. Từ đó, Mạnh Hoạch một lòng quy phục, các thế lực phản loạn khác cũng lần lượt đầu hàng. Gia Cát Lượng vẫn để Mạnh Hoạch làm chúa các động Nam Man, chứ không đặt quân Thục Hán cai trị.
Vậy, mối liên hệ giữa câu chuyện này với món gà Mạnh Hoạch và bánh màn thầu là gì?
“Gà Mạnh Hoạch” là đặc sản nổi tiếng của Hải Dương. Quán trà của ông Phạm Hồng Hoạch ở km 76 gần ga Phạm Xá, Kinh Thành, Hải Dương thường chiêu đãi cánh tài xế bằng món gà luộc và cháo gà. Món ăn tuy đơn giản nhưng được giới lái xe khen ngợi là thịt gà ngon, mềm. Tiếng lành đồn xa, nhiều người tìm đến quán của ông để thưởng thức món gà đặc biệt này. Từ một món ăn chơi, gà đã trở thành món ăn chính của gia đình. Trong một lần, một vị khách tò mò hỏi về bí quyết món gà, ông Hoạch chia sẻ để gà ngon phải thả vườn, mỗi ngày đuổi cho gà chạy 7 lần. Vị khách đó đã thốt lên “đúng là gà Mạnh Hoạch” theo tích Tam Quốc. Từ đó, cái tên “gà Mạnh Hoạch” ra đời. Năm 2004, ông Hoạch bắt đầu phát triển chuỗi nhà hàng và đăng ký thương hiệu “Gà Tươi Mạnh Hoạch” năm 2006.
Còn ở Trung Quốc, sau khi thu phục Mạnh Hoạch, Gia Cát Lượng trên đường về thành đô gặp phải sông Lô Thủy hung dữ. Mạnh Hoạch đã chỉ cho Gia Cát Lượng cách hiến tế bằng đầu người để làm dịu dòng sông. Nhưng Gia Cát Lượng không muốn đổ máu. Ông quyết định giết trâu, ngựa đem theo, lấy thịt nhét vào bánh. Ông lập đàn tế bên bờ sông, dùng 49 chiếc bánh thay cho 49 cái đầu người. Sau đó, ông cho quân qua sông an toàn. Những chiếc bánh này sau đó được gọi là “bánh đầu người” hay “màn thầu”. “Màn” ở đây chỉ người Man, tức người của Mạnh Hoạch, chứ không mang ý nghĩa dã man. Bánh màn thầu dần trở nên phổ biến và đến thời nhà Tống trở thành món điểm tâm quen thuộc của học sinh Quốc Tử Giám. Đến thời nhà Thanh, màn thầu đã có mặt ở khắp Trung Quốc.
Qua đó ta thấy rằng, cả “gà Mạnh Hoạch” ở Việt Nam và bánh màn thầu ở Trung Quốc đều mang dấu ấn lịch sử và văn hóa sâu sắc. Chúng không chỉ là những món ăn thông thường mà còn là biểu tượng cho sự khéo léo, tài trí và lòng nhân nghĩa.
Tóm lại, câu chuyện Mạnh Hoạch trong Tam Quốc Diễn Nghĩa không chỉ là một giai thoại lịch sử mà còn là nguồn cảm hứng cho những câu chuyện văn hóa thú vị, từ món gà Mạnh Hoạch ở Việt Nam đến bánh màn thầu ở Trung Quốc. Nếu bạn thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ và cùng thảo luận nhé!
Tài liệu tham khảo:
- La Quán Trung (2019), Tam Quốc Diễn Nghĩa, Nhà xuất bản Văn học.
- Trần Trọng Kim (2010), Việt Nam Sử Lược, Nhà xuất bản Giáo Dục.
- Các bài nghiên cứu lịch sử về Tam Quốc Diễn Nghĩa.