Trong cuộc sống, giao tiếp là một kỹ năng thiết yếu, nhưng để đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật giao tiếp, ta cần có sự tinh tế, khéo léo và nhạy bén. Quỷ Cốc Tử, một bậc thầy về thuật hùng biện và thao lược thời Chiến Quốc, đã để lại những lời dạy quý báu, giúp chúng ta nâng cao trình độ giao tiếp, ứng xử trong mọi tình huống. Dưới đây là 7 nguyên tắc vàng được đúc kết từ tư tưởng của ông.
1. “Trong Vuông Ngoài Tròn”: Linh Hoạt Ứng Biến
Quỷ Cốc Tử dạy rằng, “Nội là lời nói ở trong, kiện là sự toan tính kế ở bên ngoài”. Muốn thuyết phục người khác, ta cần phỏng đoán, nắm bắt tâm lý của họ, đồng thời suy tính kỹ lưỡng lợi hại. Không nên nói thẳng thừng, mà hãy khuyên bảo khéo léo, vừa đạt mục tiêu vừa không gây tổn thương.
Châu Kỵ thời Chiến Quốc là một minh chứng điển hình. Thay vì phê bình trực tiếp sự ham mê tửu sắc của Tề Uy Vương, ông đã khéo léo dùng câu chuyện đánh đàn để thức tỉnh nhà vua, khiến ông nhận ra trách nhiệm của mình với quốc gia. Hay như việc Châu Kỵ hỏi vợ, vợ lẽ và khách về nhan sắc của mình, để rồi nhận ra sự thật đằng sau những lời khen, từ đó khuyên Tề Uy Vương nên lắng nghe ý kiến của quần thần. Sự “vuông” ở đây là nguyên tắc, là sự thật, còn “tròn” là cách thức thể hiện sự thật đó sao cho khéo léo, không gây mất lòng.
2. “Muốn Bắt Phải Thả, Muốn Nhận Phải Cho”: Cho Đi Để Nhận Lại
Quỷ Cốc Tử nhấn mạnh: “Muốn đối phương nói thì mình phải giữ im lặng; muốn đối phương cởi mở thì mình phải tỏ ý tiếp thu; muốn lên cao thì bản thân cần phải hạ thấp; muốn nhận được thì phải cho đi.”
Trương Nghi, một đệ tử của Quỷ Cốc Tử, đã vận dụng triệt để nguyên tắc này. Để chia rẽ liên minh Tề – Sở, ông đã giả vờ bị Tần Huệ Vương thất sủng, rồi sang Sở tiếp cận Sở Hoài Vương. Bằng những lời tâng bốc, thuyết phục và đưa ra “món hời” 600 dặm đất, Trương Nghi đã khiến Sở Hoài Vương sập bẫy, cắt đứt quan hệ với Tề. Cuối cùng, nước Tần không chỉ không mất gì mà còn gây bất lợi lớn cho nước Sở. Trương Nghi đã khéo léo “cho đi” lợi ích ảo để đạt được mục đích thực sự.
3. “Nói Năng Khôn Ngoan, Miệng Đừng Buông Lỏng”: Cẩn Trọng Trong Lời Nói
Quỷ Cốc Tử dạy: “Miệng là một cơ quan của cơ thể, có thể dùng giãi bày và giấu kín tình cảm trong lòng”. Ông cũng nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc quan sát, lắng nghe và suy nghĩ trước khi nói.
Hàn Tín, một danh tướng tài ba thời Hán, lại mắc sai lầm vì quá tự tin và buông thả trong lời nói. Khi Lưu Bang hỏi về khả năng cầm quân, Hàn Tín đã thẳng thừng chê bai tài năng của Lưu Bang, đồng thời khoe khoang tài năng của mình. Điều này khiến Lưu Bang lo sợ và tìm cách trừ khử Hàn Tín. Bài học ở đây là, dù có tài năng đến đâu, ta cũng phải cẩn trọng trong lời nói, tránh tự cao tự đại, gây bất lợi cho bản thân.
4. “Hai Năm Học Nói, Cả Đời Học Im Lặng”: Lắng Nghe Để Thấu Hiểu
Quỷ Cốc Tử cho rằng, “Người khác nói là ở trạng thái động, bản thân im lặng là ở trạng thái tĩnh. Lấy tĩnh quan sát động thì có thể đoán được ý đồ thực sự của đối phương”. Ông đề cao kỹ thuật “im lặng lắng nghe” và “giả ngốc” để thấu hiểu đối phương.
Trong cuộc đàm phán giữa công ty Nhật Bản và Mỹ, đại diện Nhật Bản đã áp dụng chiến thuật “giả ngốc” một cách tài tình. Họ im lặng lắng nghe, ghi chép cẩn thận, rồi lặp đi lặp lại “chúng tôi không hiểu”. Sau nhiều vòng đàm phán “vô nghĩa”, họ bất ngờ đưa ra một bản kế hoạch hoàn hảo, khiến đối tác phải chấp nhận. Sự im lặng ở đây không phải là yếu thế, mà là cách để quan sát, thu thập thông tin và chờ đợi thời cơ.
5. “Nghĩ Nhiều Nói Ít, Ý Nghĩa Sâu Sắc”: Lời Nói Đắt Giá
Quỷ Cốc Tử dạy: “Du thuyết chính là thuyết phục người khác tiếp nhận chủ trương của mình.” Muốn vậy, lời nói phải trau chuốt, có sức thuyết phục và đánh trúng điểm mấu chốt.
Lưu Bị đã vận dụng nguyên tắc này một cách xuất sắc khi khuyên Tào Tháo giết Lã Bố. Thay vì dài dòng phân tích, ông chỉ nói một câu ngắn gọn: “Ông còn nhớ việc Đinh Kiến Dương và Đổng Trác không?”. Câu nói này đã đánh trúng vào sự đa nghi của Tào Tháo, khiến ông quyết định trừ khử Lã Bố. Lời nói ít mà ý nghĩa sâu sắc, đó chính là nghệ thuật giao tiếp đỉnh cao.
6. “Rượu Gặp Bạn Hiền Ngàn Chén Ít, Lời Không Hợp Ý Nửa Câu Nhiều”: Tùy Đối Tượng Mà Ứng Xử
Quỷ Cốc Tử dạy rằng, khi giao tiếp, cần chú ý đến đối tượng, nghề nghiệp, kiến thức và lĩnh vực mà họ hoạt động. Cần điều chỉnh cách trò chuyện dựa vào từng đối tượng cụ thể.
Khổng Tử cũng là một bậc thầy về sư phạm. Ông đã tùy vào tính cách của từng học trò mà có cách dạy khác nhau. Với Tử Lộ nóng nảy, ông khuyên nên cẩn trọng; với Nhiễm Hữu nhút nhát, ông khuyến khích hành động quyết đoán. Điều này cho thấy, hiểu rõ đối tượng là yếu tố quan trọng để giao tiếp thành công.
7. “Năm Loại Lời Kiêng Kỵ”: Tránh Xa Ngôn Ngữ Tiêu Cực
Quỷ Cốc Tử chỉ ra năm loại ngôn ngữ cần tránh: ngôn ngữ bệnh thái, ngôn ngữ ai oán, ngôn ngữ lo âu, ngôn ngữ phẫn nộ và ngôn ngữ vui mừng quá mức. Những ngôn ngữ này đều mang tính tiêu cực, có thể gây tổn thương cho người khác và ảnh hưởng đến mối quan hệ. Ngay cả ngôn ngữ vui mừng cũng cần tiết chế, tránh “vui quá hóa buồn”.
Lời dạy của Quỷ Cốc Tử không chỉ là những bài học về giao tiếp mà còn là những bài học về nhân sinh. Bằng cách áp dụng những nguyên tắc này, chúng ta có thể nâng cao kỹ năng giao tiếp, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp và đạt được thành công trong cuộc sống.