Chào mừng quý vị đến với chuyên mục “Những lời dạy cổ xưa”, nơi chúng ta cùng nhau khám phá những tri thức và bí ẩn từ ngàn xưa, không chỉ qua kinh điển mà còn qua những dấu tích vật chất mà lịch sử để lại. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về hai địa điểm khảo cổ đầy bí ẩn ở Bolivia, Puma Punku và Tiwanaku, nơi mà những công trình kiến trúc cổ đại khiến cho các kim tự tháp Ai Cập trở nên “nhỏ bé” khi so sánh về độ phức tạp và kỹ thuật xây dựng. Hãy cùng khám phá những điều kỳ diệu mà người xưa đã tạo ra và những bài học sâu sắc mà chúng ta có thể rút ra từ đó.
Tàn tích Puma Punku với các khối đá lớn
Nằm ở thành phố Tiwanaku, miền Nam Bolivia, tàn tích Puma Punku hiện lên giữa khung cảnh hoang sơ, tĩnh lặng, thu hút bất cứ ai có dịp ghé thăm. Không một bóng cây, chỉ có những tảng đá sừng sững, Puma Punku đặt ra một câu hỏi lớn cho giới nghiên cứu: ai là chủ nhân của công trình vĩ đại này? Có người cho rằng đó là tộc người Adina cách đây 2000 năm, hoặc có thể là do những thợ xây cổ đại với kỹ thuật tinh xảo. Một giả thuyết khác lại cho rằng người ngoài hành tinh đã can thiệp, hoặc ít nhất là tư vấn cho người dân bản địa xây dựng nên những công trình đồ sộ này.
Vậy nguồn gốc thực sự của Puma Punku từ đâu? Điều gì khiến nó được đánh giá là đáng nể hơn cả kim tự tháp Ai Cập? Có ý kiến cho rằng đây từng là khu đền thờ và đài tưởng niệm của người Inca cổ xưa. Theo kinh thánh, một trận đại hồng thủy đã quét sạch mọi thứ trên Trái Đất, vậy những người sống sót không thể là tác giả của những công trình kiến trúc vĩ đại này. Trải qua những biến cố lịch sử, từ một bến cảng lớn, Puma Punku phải hứng chịu sự tàn phá của thiên tai. Nhiều người tự hỏi, liệu Puma Punku đã trải qua một trận động đất dữ dội, hay bị một ngôi sao chổi va vào, hoặc bị lũ lụt tàn phá? Truyền thuyết kể rằng, tộc người Adina từng sinh sống ở đây và sau đó bị chìm trong cơn đại hồng thủy. Liệu người Adina có phải là chủ nhân của công trình này hay không?
Mối nghi vấn về trận đại hồng thủy cách đây 12.000 năm cùng với những chứng cứ khoa học như xương người, đồ dùng sinh hoạt cá nhân còn sót lại, cho thấy Puma Punku từng là một nền văn minh của loài người trước khi xảy ra biến cố. Đây là dấu vết của một nền văn minh lâu đời, từng tồn tại và mất đi, chỉ còn lại tàn tích.
Các khối đá được cắt gọt tinh xảo tại Puma Punku
Khắp nơi trong thành cổ Puma Punku là những di chỉ khó phai mờ theo thời gian. Kiến trúc ở đây rất độc đáo, thừa hưởng những tinh hoa của kiến trúc cổ đại, từ kim tự tháp Ai Cập đến đền thờ Kalasasaya và Sobez Praniana. Tất cả đều toát lên vẻ logic, không hề kém cạnh so với những công trình đương đại. Điều khiến mọi người ngỡ ngàng nhất là những phiến đá khổng lồ được khắc tinh vi, vuông góc, bề mặt nhẵn mịn như những thanh gỗ lớn được bảo quản kỹ lưỡng. Các phiến đá có viên nặng tới hơn 100 tấn, tổng thể Puma Punku trông như một bãi xếp hình Lego khổng lồ. Chúng được xây bằng đá granite và diorite, loại đá có độ cứng chỉ xếp sau kim cương. Với những phương tiện thô sơ thời bấy giờ, làm sao người xưa có thể xây dựng nên công trình này? Có thể họ đã dùng vật dụng kim cương để cắt đá, nhưng bằng mắt thường khó có thể nhận thấy được độ tinh xảo của những đường cắt này. Thậm chí, có giả thuyết cho rằng chúng được tạo ra bởi máy móc, hoặc thiết bị cắt bằng laser, công nghệ mà con người hiện đại mới bắt đầu sử dụng từ cuối thế kỷ 20.
Những người thợ xây dựng Puma Punku hẳn phải có kiến thức về thiên văn học, toán học và địa lý học. Các vết cắt trên khối đá có chiều thẳng đứng, ăn khớp với nhau một cách hoàn hảo. Cả những lỗ hổng và chiều sâu giữa các khối đá cũng bám chặt vào nhau mà không cần đến chất kết dính. Thậm chí, một tờ giấy mỏng cũng không thể lọt qua. Điều khó hiểu hơn là những tảng đá nặng hàng trăm tấn lại được xây dựng cách xa nơi khai thác ít nhất 10km. Làm sao họ có thể di chuyển chúng và xếp chồng lên nhau? Bí mật về kiến trúc tại Puma Punku thực sự vẫn là một dấu chấm hỏi lớn.
Các phiến đá hình chữ H được lắp ghép tại Puma Punku
Công trình nổi tiếng nhất ở Puma Punku là các phiến đá hình chữ H, được xẻ rãnh và lắp ghép với nhau theo cả ba chiều, tạo ra kiến trúc đủ mạnh để chống đỡ động đất. Các viên đá này được khai thác và chế tác ở một mỏ đá gần hồ Titicaca, cách Puma Punku gần 100km. Hơn nữa, khu vực này nằm ở độ cao 4000m so với mực nước biển, cây cối khó phát triển, vậy làm sao để chế tạo những con lăn bằng gỗ để vận chuyển đá? Với mỏ đá cách xa hàng trăm km, việc di chuyển những phiến đá nặng hàng trăm tấn là điều không tưởng, ngay cả ở thời điểm hiện tại. Các đường rãnh được khắc trên đá đều thẳng tắp, có độ sâu đồng đều và đặt khít vào nhau như một khối đá liền. Có nhiều lỗ khoan trên các phiến đá với đường kính giống nhau tuyệt đối. Các nhà nghiên cứu vẫn chưa hiểu vì sao có thể tạo ra những tác phẩm chính xác đến vậy trên quy mô lớn, và công cụ nào đã làm được điều đó hàng chục nghìn năm trước.
Nhiều người tin rằng người ngoài hành tinh với kỹ thuật tiên tiến đã tạo ra những công trình này, hoặc chí ít là tư vấn cho người dân bản địa. Các nhà nghiên cứu xây dựng còn cho rằng, xét về độ phức tạp và kỹ thuật, các kim tự tháp ở Ai Cập cổ đại quá đơn giản so với Puma Punku, thậm chí có thể coi các kim tự tháp là “trò trẻ con” khi so sánh. Sự độc đáo của Puma Punku không hề kém so với những công trình của người Inca ở Machu Picchu.
Quần thể đền Kalasasaya ở Tiwanaku
Cách Puma Punku vài trăm mét, ở phía đông nam hồ Titicaca, là thành phố Tiwanaku, nơi lưu giữ nhiều di tích có niên đại hàng nghìn năm ở Nam Mỹ. Đây là điểm thu hút du khách hàng đầu của Bolivia. Theo các dấu tích còn sót lại, các nhà khảo cổ cho rằng khu vực xung quanh Tiwanaku đã có người sinh sống từ năm 1500 trước Công Nguyên. Hầu hết các nghiên cứu đều thống nhất rằng Tiwanaku phát triển trong khoảng từ năm 300 đến năm 1000 trước Công Nguyên. Đến năm 1945, nhà khoa học Arthur Posnansky cho rằng Tiwanaku có niên đại khoảng 15.000 năm tuổi. Dù một số người không tin vào độ chính xác của kỹ thuật tính toán này, nhưng hầu hết các nhà khoa học, khảo cổ học và sử học đều cho rằng Tiwanaku là thành phố cổ nhất thế giới, tồn tại trước cả thời gian xuất hiện hồ Titicaca. Ngày nay, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra câu trả lời vì sao thành phố này được hình thành, nhưng họ tin rằng Tiwanaku từng là thủ đô, trung tâm tôn giáo chính trị của một đế chế hùng mạnh kéo dài 500 năm.
Công trình nổi bật nhất của Tiwanaku là quần thể đền Kalasasaya, được bao quanh bởi bức tường thành bằng đá sa thạch đỏ hình chữ nhật, có diện tích khoảng 128,74 m x 118,26 m và chỉ có một cổng vào. Rải rác trong khu đền là các khối đá hình chữ nhật và cột đá được trang trí bằng những đường chạm khắc ấn tượng. Đặc biệt, bức tường bao quanh Kalasasaya được làm từ các viên đá sa thạch đỏ có viên nặng đến 130 tấn. Các nhà khoa học cũng đau đầu để tìm ra câu trả lời vì sao người xưa có thể vận chuyển những khối đá khổng lồ từ mỏ cách đó hơn 10 km.
Hệ thống lịch đá cổ đại tại đền Kalasasaya
Nhà văn, nhà nghiên cứu Arthur Posnansky và nhà nghiên cứu về Atlantis James Allen đã phát hiện ra rằng Tiwanaku được xây dựng cho mục đích quan sát thiên văn, nhằm tính toán chính xác ngày tháng và mùa trong năm. Cụ thể, Arthur Posnansky xác định 11 cột đá nằm ở bức tường thành phía tây của đền Kalasasaya chính là một hệ thống lịch đá cổ đại. Nếu đứng tại vị trí cách viên đá trung tâm 52,5 m và nhìn về phía bức tường này, chúng ta sẽ xác định được các ngày tháng trong năm dựa theo vị trí tương quan của mặt trời với các cột đá. Jim Allen đã phát hiện ra rằng, hệ thống lịch thiên văn được biểu diễn ở Kalasasaya là hệ thống lịch một năm gồm 10 tháng, mỗi tháng có 36,52 ngày, hoặc 20 nửa tháng, mỗi nửa tháng có 18,26 ngày, một năm có 365,24 ngày. Vị trí mặt trời đứng tại cột đá ở giữa tương ứng với ngày xuân phân hoặc thu phân; vị trí mặt trời đứng tại cột đá ngoài cùng bên trái và ngoài cùng bên phải tương ứng với các ngày hạ chí và đông chí. Phát hiện này cho thấy hệ thống lịch đá cổ đại tại Kalasasaya biểu diễn chính xác 365,24 ngày trong một năm, mang đến một sự kinh ngạc lớn.
Điều này chứng tỏ người xây dựng quần thể các công trình tại Tiwanaku không chỉ có kỹ thuật xây dựng cao mà còn sở hữu kiến thức thiên văn đáng kinh ngạc. Tuy nhiên, các nhà khảo cổ học đã xác định Tiwanaku là một nền văn minh không có chữ viết. Việc xác định niên đại qua đồng vị phóng xạ carbon chỉ xác định được các đồ vật được chế tác trong niên đại của đế chế Tiwanaku, chứ không thể xác định chính xác thời điểm xây dựng của các công trình đá. Vậy một nền văn minh không có chữ viết, chưa biết đến sự tồn tại của bánh xe, lại có thể xây dựng nên những công trình vĩ đại, kỳ bí với trình độ cao và kiến thức thiên văn chính xác như ở Tiwanaku, quả là một điều kỳ lạ.
Những bí ẩn chưa có lời giải đáp về Tiwanaku và Puma Punku vẫn là điểm thu hút sự tò mò của những người muốn tìm hiểu nền văn minh cổ xưa ở Bolivia và cả vùng Nam Mỹ. Năm 2000, khu phức hợp Tiwanaku được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Những bí ẩn về công trình vĩ đại này vẫn chưa dừng lại ở đó. “Những lời dạy cổ xưa” hy vọng rằng sẽ nhận được thêm nhiều thông tin khác đến từ chính các bạn.
Qua những công trình kiến trúc kỳ vĩ như Puma Punku và Tiwanaku, chúng ta thấy được sự tài hoa, trí tuệ và sự kiên trì của người xưa. Những lời dạy của quá khứ vẫn còn nguyên giá trị đến ngày nay, đó là sự khiêm tốn, lòng biết ơn, và tinh thần học hỏi không ngừng. Hãy trân trọng những di sản mà lịch sử đã để lại và dùng chúng làm nguồn cảm hứng để xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn. Hãy tiếp tục theo dõi “Những lời dạy cổ xưa” để khám phá thêm nhiều điều thú vị khác.