Trong cuộc sống, chúng ta thường gặp phải những tình huống bất đồng quan điểm, tranh cãi nảy lửa. Tuy nhiên, những bậc trí giả xưa nay đã dạy rằng, tranh cãi với người không cùng tầng nhận thức là một việc làm vô ích, thậm chí có thể gây ra những hậu quả không đáng có. Bài học này được minh chứng qua những câu chuyện của Khổng Tử thời Xuân Thu và Tư Mã Ý thời Tam Quốc, cho thấy rằng sự im lặng, nhường nhịn đôi khi là một chiến lược khôn ngoan.
Khổng Tử, bậc thầy của Nho giáo, từng chu du khắp các nước để truyền bá đạo lý. Trong một lần, ông chứng kiến hai người thợ săn tranh cãi về một phép toán đơn giản: 3 lần 8 bằng bao nhiêu. Một người khăng khăng là 24, người kia lại cho là 23. Khổng Tử, được mời phân xử, lại đưa ra một phán quyết bất ngờ, rằng người nói 3 lần 8 bằng 23 thắng cuộc. Điều này khiến người thợ săn lùn, người nói đúng, vô cùng bất bình. Khổng Tử đã giải thích rằng, việc tranh cãi với người có nhận thức hạn chế là điều vô nghĩa, bởi vì họ không thể hiểu được chân lý đơn giản đó. Thậm chí, tranh cãi với họ còn làm tốn thời gian và công sức.
Một câu chuyện khác về Khổng Tử cũng cho thấy rõ bài học này. Một học trò của ông tranh cãi với một người về số mùa trong năm. Người học trò khẳng định có 4 mùa, trong khi người kia một mực cho rằng chỉ có 3 mùa. Khổng Tử khi đó đã phân xử rằng có 3 mùa. Sau khi vị khách kia rời đi, học trò của ông thắc mắc, Khổng Tử giải thích rằng vị khách đó là một con châu chấu, chỉ sống qua mùa xuân, hạ và thu, chưa từng biết đến mùa đông. Việc tranh cãi với một người có nhận thức hạn chế như vậy là hoàn toàn vô nghĩa. Khổng Tử dạy rằng, đôi khi nhường nhịn không phải là thua thiệt, mà là một sự khôn ngoan.
Đến thời Tam Quốc, câu chuyện của Tư Mã Ý cũng thể hiện một bài học tương tự. Khi Tào Sảng cậy quyền lấn át Tư Mã Ý, con trai của Tư Mã Ý đã vô cùng tức giận. Tuy nhiên, Tư Mã Ý vẫn giữ thái độ bình tĩnh. Ông hỏi con trai rằng Tào Sảng so với Gia Cát Lượng thì như thế nào. Khi nhận được câu trả lời Tào Sảng chỉ như con kiến, Tư Mã Ý đã cười và nói rằng: “Cố tình cãi lý với kẻ ngu dốt, cứng đối cứng để đầu rơi máu chảy, chẳng phải con càng ngu dốt hơn hắn sao? Cuộc đời không thiếu những kẻ ngu dốt như vậy, phải học cách cúi đầu, cứ mặc chúng khoe khoang.” Tư Mã Ý hiểu rằng việc tranh cãi với một kẻ tầm thường như Tào Sảng là không đáng, thay vào đó, ông lựa chọn sự nhẫn nhịn để bảo toàn lực lượng.
Những câu chuyện trên đều cho thấy rằng, tranh cãi với người không cùng tầng nhận thức là một hành động không mang lại kết quả tích cực. Thay vì cố gắng giải thích hay tranh luận, chúng ta nên học cách cúi đầu, nhường nhịn, và tập trung vào việc hoàn thiện bản thân. Như Lão Tử đã nói: “Thiện giả bất biện, biện giả bất thiện” (Người thiện thì không tranh biện, người tranh biện thì không phải thiện).
Lời nói là một công cụ giao tiếp mạnh mẽ, nhưng đôi khi, im lặng lại là một lựa chọn khôn ngoan hơn. Chúng ta không cần phải chứng minh bản thân đúng trước tất cả mọi người, đặc biệt là những người không có khả năng hiểu được quan điểm của chúng ta. Việc tranh cãi chỉ làm lãng phí thời gian và năng lượng, đồng thời có thể gây ra những mâu thuẫn không đáng có. Thay vào đó, hãy tập trung vào việc sống tốt cuộc đời của mình, không chấp nhất vào những tranh cãi vô nghĩa.
Tóm lại, Khổng Tử và Tư Mã Ý đã để lại cho chúng ta một bài học quý giá về cách ứng xử trước những bất đồng. Đừng lãng phí thời gian và sức lực vào những cuộc tranh cãi không cần thiết, hãy học cách cúi đầu và nhường nhịn, để bảo toàn năng lượng và tập trung vào những mục tiêu quan trọng hơn. Chân lý rồi sẽ được chứng minh theo thời gian, không cần thiết phải cố gắng biện minh hay giải thích trong mọi trường hợp. Hãy sống khiêm nhường và dùng hành động để chứng minh giá trị của bản thân.