Kênh “Những lời dạy cổ xưa” xin chào quý vị độc giả. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá một khía cạnh gây tranh cãi nhưng đầy thú vị trong tác phẩm kinh điển Tây Du Ký: chi tiết Phật Tổ nhận hối lộ. Liệu Ngô Thừa Ân, tác giả của bộ tiểu thuyết nổi tiếng này, muốn truyền tải thông điệp gì qua chi tiết có vẻ bất kính này? Hãy cùng nhau đi sâu vào phân tích để hiểu rõ hơn về ý nghĩa sâu xa mà tác giả muốn gửi gắm.
Tây Du Ký, một tác phẩm văn học kinh điển không còn xa lạ với người Việt Nam, thường được xem là hành trình thỉnh kinh gian nan của bốn thầy trò Đường Tăng. Tuy nhiên, nếu chúng ta đảo ngược cốt truyện, một bức tranh hoàn toàn khác sẽ hiện ra. Giả sử, Phật Tổ sai Đường Tăng cùng các đồ đệ mang kinh đến Đại Đường để truyền đạo. Ngọc Đế, người cai quản thiên đình, nổi giận vì Đại Đường thuộc quyền quản lý của mình. Ngọc Đế liền tung tin đồn ăn thịt Đường Tăng sẽ đắc đạo, đồng thời phái yêu quái xuống tiêu diệt thầy trò Đường Tăng.
Hành trình thỉnh kinh đầy gian nan, khiến Sa Tăng và Bát Giới bỏ cuộc, chỉ còn Tôn Ngộ Không kiên trì bảo vệ Đường Tăng. Sự mạnh mẽ của Tôn Ngộ Không khiến Ngọc Đế phải thỏa thuận với Phật Môn, yêu cầu ngăn chặn Tôn Ngộ Không để đổi lấy sự an toàn cho Đường Tăng. Tôn Ngộ Không bị giam dưới núi Ngũ Hành Sơn 500 năm, còn Đường Tăng đến được Đại Đường, hưởng vinh hoa phú quý, thậm chí còn kết hôn với quốc vương Nữ Nhi Quốc.
Sau 500 năm, Tôn Ngộ Không thoát khỏi núi, nổi giận đại náo thiên đình, nhưng thất bại do âm mưu của thiên đình. Tôn Ngộ Không trốn đến Tây Ngưu Hạ Châu, bái Bồ Đề lão tổ làm sư, nhưng bị đuổi đi vì liên quan đến Phật Môn. Sau nhiều biến cố, Tôn Ngộ Không thất vọng, chết tại Hoa Quả Sơn, hóa thành cục đá. Phải chăng đây mới là phiên bản gốc của Tây Du Ký, một phiên bản đầy nghi ngờ và mâu thuẫn?
Tôn Ngộ Không bị giam dưới núi Ngũ Hành Sơn
Có một vị đại sư đã nhận ra những dấu hiệu bôi nhọ đạo Phật trong phiên bản Tây Du Ký mà chúng ta thường biết. Vậy, ý đồ thực sự của Ngô Thừa Ân là gì khi xây dựng nên một câu chuyện vừa quen thuộc vừa lạ lẫm như vậy? Chúng ta hãy cùng nhau giải mã những bí ẩn này.
Giải mã ý nghĩa các nhân vật trong Tây Du Ký
Đa số đều cho rằng, hành trình thỉnh kinh của thầy trò Đường Tăng tượng trưng cho quá trình tu tập của một người Phật tử.
- Trần Huyền Trang (Đường Tăng): Tên thật là Trần Huyền Trang, pháp danh Tam Tạng, tượng trưng cho ba kho kinh điển của Phật giáo: Tiểu thừa, Đại thừa và tối thượng thừa. Tam Tạng còn có ý nghĩa là Phật, Pháp, Tăng – ba yếu tố quan trọng nhất của đạo Phật.
- Hầu Vương (Tôn Ngộ Không): Tượng trưng cho cái tâm lăng xăng, thích chạy nhảy của con người, nhưng trong đó ẩn chứa Phật tánh, khả năng thấy, nghe, biết Pháp một cách sáng suốt.
- Chư Bát Giới: Tượng trưng cho tam giới cấm trong Phật giáo (tham, sân, si), sự ham ăn, mê ngủ, lười biếng và thích dục lạc.
- Sa Ngộ Tịnh: Tượng trưng cho sự dụng công tu tập để đạt được tánh thanh tịnh, sự siêng năng, cần cù và chân thật trong tu hành.
Trong tác phẩm, Tam Tạng được xem là nhân vật chính, nhưng thực chất câu chuyện lại tập trung vào quá trình tu hành của Hầu Vương, một hành giả tu theo Thiền tông. Cuộc đời của Hầu Vương được chia thành các giai đoạn:
- Giai đoạn hình thành: Hầu Vương sinh ra từ ngũ hành (kim, mộc, thủy, hỏa, thổ), hay còn gọi là đất, nước, gió, lửa, thức.
- Giai đoạn học đạo: Hầu Vương tìm đến Tu Bồ Đề, đệ tử của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, để học đạo. Điều này tượng trưng cho việc tìm về Pháp thân thanh tịnh, Phật tánh của chính mình. Hầu Vương học được các thần thông, được đặt tên là Tôn Ngộ Không (tôn vinh người tu hành đạt được lý thông), nhưng vẫn thuộc hàng Tiểu thừa.
- Giai đoạn ngã mạn: Tôn Ngộ Không cảm thấy mình có chút thần thông, coi mình là nhất, phá vỡ luật nhân quả, đại náo thiên cung, xóa sổ sinh tử. Điều này cho thấy Tôn Ngộ Không mới chỉ đạt được lý không, chưa thấu triệt được sự vận hành của vạn vật.
- Giai đoạn chấp có và không: Tôn Ngộ Không phá tan ý niệm về thiên đường và địa ngục, nhưng vẫn còn chút chấp có và không. Vì vậy, Phật Tổ Như Lai đã dùng bàn tay úp xuống, nhốt Tôn Ngộ Không dưới núi Ngũ Hành Sơn 500 năm (con số tượng trưng cho ngũ uẩn).
- Giai đoạn nhận ra tánh chân không: Nhờ Bồ Tát Quán Thế Âm dẫn dắt, Tôn Ngộ Không nhận ra tánh nghe chân thật, giác ngộ được hai đạo lý: thế giới do nhân duyên và nhân quả điều hành, còn Phật tánh là nơi không sinh diệt. Tôn Ngộ Không nhận ra ngũ uẩn không thật, phá bỏ được núi Ngũ Hành, tự do tung bay. Lúc này, Hầu Vương mới chính thức trở thành Tôn Hành Giả, người tu hành chân chính.
Đường Tăng cùng các đồ đệ trên đường thỉnh kinh
Tôn Ngộ Không biết được tự nhiên trùm khắp, phân biệt được giả và thật, trong khi những người tu hành khác dù dụng công, lười biếng hay cần cù cũng không thể đạt được cái biết thanh tịnh của Phật tánh. Tôn Ngộ Không trở thành một hành giả, biết rõ những hư ngụy, chánh tà. Khi tiếp cận được Đức Phật, Hầu Vương không còn gì để nói, vì đã bước vào bể tánh thanh tịnh, nơi mà mọi ngôn từ đều trở nên vô nghĩa.
Thông điệp của Ngô Thừa Ân: Chống lại hay truyền bá đạo đức Phật giáo?
Tây Du Ký, dưới góc nhìn của một số nhà nghiên cứu, lại được xem là sự chống lại đạo đức Phật giáo. Đại đức Thích Nhật Từ nhận định rằng, tác phẩm này đã bôi nhọ đạo Phật thông qua việc xây dựng hình ảnh Phật Tổ nhận hối lộ.
Trong truyện, Phật Tổ ra lệnh cho hai tôn giả Ca Diếp và A Nan đòi quà của thầy trò Đường Tăng. Dù sau đó hai vị tôn giả xin lỗi, nhưng sự việc này đã khiến ba đồ đệ của Đường Tăng bất bình. Trên đường về, chim đại bàng của Phật Di Lặc cướp kinh, khiến thầy trò Đường Tăng phát hiện ra mình đã nhận phải kinh vô tự.
Theo dụng ý của tác giả, Phật cũng là người gián tiếp gây tai họa, dung túng cho việc hối lộ. Chi tiết này có thể khiến độc giả cảm thấy căm phẫn, nghi ngờ về đạo đức của Phật và Bồ Tát. Ngô Thừa Ân, thông qua những chi tiết này, có thể muốn tạo ra sự mâu thuẫn để độc giả tự suy ngẫm về bản chất của đạo đức và tôn giáo.
Phật Tổ Như Lai
Dù chúng ta có thể chấp nhận sự hối lộ là một phần của xã hội, nhưng không thể đồng tình với việc tác giả áp đặt những hành vi xấu xa lên các bậc thánh nhân. Phật, Bồ Tát và các thánh tăng là những mẫu người toàn thiện, những người đã đóng góp lớn lao về đạo đức và trí tuệ cho nhân loại. Việc bôi nhọ hình ảnh của họ không những không giáo dục mà còn làm mất đi những giá trị tốt đẹp mà họ đại diện.
Ngô Thừa Ân, bằng việc dựng lên tình tiết Phật Tổ hối lộ, đã đi ngược lại những gì mà Phật giáo khuyên răn. Ông muốn truyền bá đạo đức hay chống lại đạo đức Phật giáo? Câu trả lời có lẽ là sự chống lại đạo đức Phật giáo, khi mà ông đã tạo ra một tình tiết ngang trái, khiến người đọc phải suy ngẫm.
Giải mã ý nghĩa của kinh vô tự và bát vàng
Chi tiết Đường Tăng phải biếu bát vàng mới lấy được chân kinh cũng là một điểm gây tranh cãi.
- Kinh vô tự: Tượng trưng cho sự thật tuyệt đối, không thể diễn đạt bằng ngôn từ. Khi Đường Tăng chưa trao bát vàng, ông vẫn còn bị ràng buộc bởi những thứ của thế tục, chưa thực sự thâm nhập vào Phật tính. Vì vậy, dù nhận được chân kinh nhưng không thể hiểu được ý nghĩa sâu xa của nó.
- Bát vàng: Tượng trưng cho những dục vọng của thế tục: tình, của cải, danh vọng. Việc phải từ bỏ bát vàng để lấy được kinh Phật có ý nghĩa rằng, con người phải lìa bỏ những thứ trần tục thì mới có thể đạt được đạo giải thoát.
Đường Tăng nhận kinh từ Phật Tổ
Chỉ khi Đường Tăng buông bỏ hết mọi chấp trước, không còn bị ràng buộc bởi các pháp thế gian, đi sâu vào Phật tính, thấy rõ được các pháp vốn là không, ông mới thực sự ngộ ra chân lý của nhà Phật.
Tây Du Ký, dù mang nhiều ý nghĩa và thông điệp khác nhau, vẫn là một tác phẩm đáng đọc và suy ngẫm. Hy vọng bài viết này đã giúp quý vị hiểu rõ hơn về những ý nghĩa sâu xa mà Ngô Thừa Ân muốn truyền tải. Xin cảm ơn quý vị đã theo dõi. Hẹn gặp lại ở những video tiếp theo của kênh “Những lời dạy cổ xưa”.