Đổng Thừa, một quốc thích nhà Hán, vốn là người mang trong mình lòng trung thành tuyệt đối, quyết tâm khôi phục triều đình suy yếu. Tuy nhiên, sai lầm chí tử của ông khi tin dùng Tào Tháo đã mở ra một trang sử bi tráng, đồng thời là bước ngoặt định hình cục diện Tam Quốc. Vậy, điều gì đã dẫn đến sai lầm này, nỗ lực cứu vãn của Đổng Thừa ra sao và hậu quả mà nó gây ra lớn đến mức nào?
Lý lịch của Đổng Thừa phần lớn đã bị thất lạc theo thời gian. Chỉ biết rằng ông xuất thân từ một đại gia tộc ở khu vực Hà Gian, Hà Bắc ngày nay. Bước ngoặt của gia tộc xảy đến khi Đổng phu nhân trở thành vợ của Giải Độc Đình Hầu Lưu Trường, cháu bốn đời của Hán Chương Đế. Năm 167, Hán Hoàn Đế băng hà, con trai của Đổng phu nhân là Lưu Hoành được chọn lên ngôi, tức Hán Linh Đế. Đổng Thừa nghiễm nhiên trở thành quốc thích, thậm chí còn được mai mối cho con gái mình kết hôn với con trai Hán Linh Đế là Lưu Hiệp (Hán Hiến Đế sau này).
Nhà Hán khi đó đã suy yếu trầm trọng. Hán Linh Đế là một vị vua ăn chơi, xa xỉ, trong triều đình thì hoạn quan lộng hành, ngoại thích tham nhũng. Chính sách mua quan bán tước càng đẩy người dân vào cảnh lầm than. Bên ngoài, loạn khăn vàng bùng nổ khiến triều đình thêm phần suy yếu. Năm 189, Hà Tiến bị hoạn quan sát hại, Viên Thiệu mang quân vào cung báo thù, tạo điều kiện cho Đổng Trác kéo quân vào kinh thành, thao túng triều chính.
Đổng Thừa, vốn là thuộc hạ của Ngưu Phụ (con rể Đổng Trác), cũng bị cuốn vào vòng xoáy tranh giành quyền lực. Đổng Trác phế truất Hán Thiếu Đế, đưa Lưu Hiệp lên ngôi (Hán Hiến Đế), khiến Đổng Thừa trở thành một con rối trong tay kẻ ác. May mắn thay, Vương Doãn giết được Đổng Trác. Tuy nhiên, ngay sau đó, các tướng cũ của Đổng Trác là Lý Thôi, Quách Dĩ lại nổi lên tranh quyền, khiến kinh thành trở nên tan hoang.
Đổng Thừa quyết định đưa Hán Hiến Đế rời khỏi vòng vây. Năm 195, ông cùng Dương Phụng hộ giá vua chạy về phía đông, nhưng bị Lý Thôi, Quách Dĩ truy đuổi. Nhờ sự giúp đỡ của Hàn Tiêm, Lý Nhạc và Khứ Ty, Đổng Thừa đánh bại được liên quân Lý Thôi. Sau nhiều gian nan, Hán Hiến Đế cũng trở về được Lạc Dương năm 196. Tại đây, nội bộ quân hộ giá lại xảy ra lục đục, Hàn Tiêm tỏ ra cậy quyền, lấn át triều đình.
Đổng Thừa, không cam tâm để Hàn Tiêm hoành hành, đã nghe theo lời khuyên của Thái Úy Dương Bưu, quyết định triệu Tào Tháo về kinh giúp vua. Đây chính là sai lầm định mệnh của ông.
Tào Tháo, với quân hùng tướng mạnh, nhanh chóng tiêu diệt Hàn Tiêm, dẹp loạn Lý Thôi, Quách Dĩ, nhưng cũng đồng thời khống chế Hán Hiến Đế, ép vua rời đô về Hứa Xương. Đổng Thừa vừa căm hận Tào Tháo, vừa áy náy vì đã “đưa hổ cửa trước, rước sói cửa sau”.
Trong một lần đi săn ở Hứa Điền, Hán Hiến Đế đã viết huyết thư trong đai áo, giao cho Đổng Thừa, kêu gọi các trung thần diệt Tào. Đổng Thừa đã dũng cảm nhận lấy trọng trách này, nhanh chóng liên kết với các quan lại như Lưu Bị, Mã Đằng, Vương Tử Phục, Ngô Tử Lan, Sung Tập, Ngô Thạc. Ông khéo léo truyền đạt ý chỉ, che mắt Tào Tháo, mưu đồ một cuộc phản công.
Tuy nhiên, mọi việc không thể giấu kín mãi. Do một sơ suất nhỏ, một tên gia nô phản bội đã tiết lộ âm mưu cho Tào Tháo. Tào Tháo nhanh chóng lên kế hoạch bắt giữ các quan lại tham gia vào kế hoạch. Đổng Thừa không đến dự tiệc, nhưng sau đó vẫn bị Tào Tháo chất vấn tại phủ. Kế hoạch lật đổ Tào Tháo của Đổng Thừa tan thành mây khói.
Tào Tháo đã tàn sát hơn 700 người thuộc phe cánh của Đổng Thừa. Thậm chí, ông còn giết hại Đổng quý phi đang mang thai trong cung. Hành động tàn bạo này đã gây nên nỗi kinh hoàng cho triều đình và người dân. Tào Tháo còn lên kế hoạch phế truất Hán Hiến Đế, nhưng may mắn được Trình Dục khuyên can.
Tuy nhiên, sau vụ việc này, Tào Tháo đã quyết tâm tiêu diệt Lưu Bị và Mã Đằng. Lưu Bị phải lưu lạc khắp nơi, mãi đến trận Xích Bích mới có cơ hội phản công. Cân đai chiếu của Đổng Thừa đã trở thành bước ngoặt, khiến thời đại Tam Quốc trở nên khốc liệt và bất ổn hơn.
Dù thất bại thảm hại, lòng trung thành và ý chí cứu nước của Đổng Thừa vẫn mãi là tấm gương sáng cho hậu thế. Ông đã trở thành biểu tượng cho những người trung nghĩa dám xả thân vì lý tưởng, dù biết con đường phía trước đầy chông gai và thử thách.
Tài liệu tham khảo:
- La Quán Trung, Tam Quốc Diễn Nghĩa
- Trần Thọ, Tam Quốc Chí
- Các nghiên cứu lịch sử liên quan đến thời Tam Quốc.