Chào mừng quý độc giả đến với chuyên mục “Những Lời Dạy Cổ Xưa” của dinhbaochau.com, nơi chúng ta cùng nhau khám phá những giá trị tinh thần sâu sắc từ các kinh điển Phật Giáo và Thiên Chúa Giáo. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu và suy ngẫm về chương 1 của tác phẩm “Để Có Một Tương Lai” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, một lời nhắc nhở thiết thực về tầm quan trọng của chánh niệm và thực hành giới luật trong cuộc sống hiện đại. Qua đó, chúng ta sẽ cùng nhau tìm ra những phương thuốc cho những căn bệnh của xã hội, cũng như tìm về những giá trị thật sự để nương tựa vào.
Tìm Về Sự Bình An Trong Thế Giới Hỗn Mang
Trong xã hội hiện đại, chúng ta dễ dàng bị cuốn vào vòng xoáy của những lo toan, bất an và những cám dỗ vật chất. Thiền sư Thích Nhất Hạnh chỉ ra rằng, những câu chuyện, chương trình tivi, quảng cáo, sách báo đều có thể gieo vào tâm trí chúng ta những hạt giống khổ đau. Để lấp đầy sự trống vắng trong lòng, chúng ta tìm đến những thú vui như ăn uống, nói chuyện, hút thuốc, uống rượu, xem tivi hoặc làm việc quá độ. Tuy nhiên, những điều này chỉ làm chúng ta càng thêm thiếu thốn và bất mãn.
Thiền sư nhấn mạnh rằng, chúng ta cần những nguyên tắc, những phương thuốc để bảo vệ mình, để có thể cân bằng trở lại. Chúng ta cần tìm ra những gì là lành, đẹp và thật để nương tựa.
Chánh Niệm – Nền Tảng Của Cuộc Sống An Lạc
2500 năm trước, Đức Phật đã đưa ra những nguyên tắc cho những đệ tử tại gia để giúp họ sống một cuộc đời bình an, lành mạnh và hạnh phúc. Nền tảng của những nguyên tắc này chính là chánh niệm. Với chánh niệm, chúng ta ý thức được những gì đang xảy ra nơi thân thể, cảm thọ, tâm hồn và thế giới xung quanh. Chánh niệm giúp ta tránh không gây tổn hại cho mình và cho người khác. Chánh niệm bảo hộ cho ta, gia đình và xã hội, mang lại an lạc, hạnh phúc trong hiện tại và tương lai.
Tam Học: Giới, Định, Tuệ
Theo Thiền sư Thích Nhất Hạnh, giới, định và tuệ luôn đi chung với nhau. Chúng ta không thể chỉ nói đến một yếu tố mà không nói đến hai yếu tố kia. Ba phép này được gọi là tam học. Thực hành giới mang đến định, định tạo điều kiện cho tuệ. Chánh niệm là nền tảng của định, cho phép ta nhìn sâu. Tuệ là hoa trái của sự nhìn sâu.
Nếu ta tránh làm điều này, ta có thể ngăn ngừa được điều kia. Tuệ giác không đến từ sự áp đặt bên ngoài, mà là hoa trái của sự quán chiếu của chính chúng ta. Hành trì giới giúp ta trở nên điềm tĩnh và tập trung. Thiền định mang lại tuệ giác và sự sáng suốt. Do đó, việc hành trì giới càng thêm vững chãi. Ba yếu tố này hỗ trợ cho nhau và đưa ta đến gần hơn với sự giải thoát, chấm dứt sự rò rỉ của vô minh và phiền não.
Giới – Biểu Hiện Của Tình Thương
Giới là tình thương, có nghĩa là hiểu, bảo vệ và mang lại niềm vui cho đối tượng thương yêu. Bằng việc thực hiện giới, chúng ta bảo vệ cho mình và cho nhau. Giới trong cuốn sách này được diễn bày theo hình thức mới, là kết quả của những tuệ giác gặt hái được từ việc thực tập.
Thiền sư Thích Nhất Hạnh giải thích rằng, giới không phải là những điều cấm đoán, mà là những phương pháp rèn luyện chánh niệm. Giới là những tuệ giác phát sinh từ sự quán sát chánh niệm và tự kinh nghiệm về khổ đau. Giới là những nguyên tắc hướng dẫn ta cách sống để có thể bảo hộ cho mình và cho những người xung quanh.
Khi thực tập giới, sự hiểu biết và hành trì của ta sẽ càng thêm sâu sắc. Không ai hoàn hảo ngay từ đầu, giới là biểu hiện cụ thể nhất của sự tu tập chánh niệm trong đạo Phật. Một trong những cách biểu lộ ước muốn tu tập theo con đường hiểu và thương là quy y Tam Bảo và tiếp nhận giới từ một vị thầy.
Quyết Tâm và Tuệ Giác
Trước khi quyết định thọ giới, chúng ta có thể còn cảm thấy hoang mang. Nhưng với quyết định hành trì, những sợi dây hoang mang ràng buộc được cắt đứt. Khi buổi lễ hoàn tất, ta có thể thấy ngay sự giải thoát trên gương mặt người ấy. Khi phát nguyện thọ giới, dù chỉ một giới, quyết định mạnh mẽ nảy sinh từ tuệ giác ấy sẽ đưa ta đến tự do và hạnh phúc đích thực.
Tăng thân có mặt để yểm trợ và chứng minh cho sự ra đời của tuệ giác và sự quyết tâm của ta. Buổi lễ thọ giới có sức mạnh giải phóng và xây dựng. Nếu chúng ta tiếp tục thực tập giới và nhìn sâu để có tuệ giác sâu hơn, sự bình an và giải thoát của chúng ta sẽ tăng trưởng.
Quy Y Tam Bảo
Khi một người chính thức phát nguyện học hỏi và hành trì giới, người ấy cũng quy y nơi Tam Bảo: Phật, Pháp và Tăng. Phật là chánh niệm, Pháp là con đường của tình thương và sự hiểu biết, Tăng là đoàn thể yểm trợ cho sự tu học của chúng ta. Tam Bảo là những đối tượng đáng tin cậy để ta nương tựa.
Chúng ta có thể học hỏi, tu tập và khám phá Tam Bảo bằng kinh nghiệm của chính mình. Học hỏi và thực tập theo năm giới và nương tựa Tam Bảo chắc chắn sẽ mang lại an lạc cho bản thân, cộng đồng và xã hội.
Tìm Về Niềm Tin Chân Chính
Con người cần có một cái gì đó để tin tưởng, một cái gì đó lành, đẹp và thật. Niềm tin vào sự thực tập chánh niệm, hành trì giới và nương tựa Tam Bảo là điều hòa bất cứ ai cũng có thể khám phá và công nhận. Giới và Tam Bảo có những giá trị tương đương ở trong mọi truyền thống tâm linh. Hành trì theo đó sẽ giúp ta cắm rễ sâu hơn trong truyền thống của mình.
Thiền sư Thích Nhất Hạnh mong muốn chúng ta quay về truyền thống của mình và chiếu ánh sáng lên những viên ngọc vốn đã có đó. Giới là phương thuốc cho thời đại chúng ta. Thiền sư mong chúng ta thực tập giới theo cách chúng được trình bày ở đây, hay theo cách chúng được giảng dạy trong truyền thống của mỗi người.
Hành Trình Học Hỏi
Cách tốt nhất để hành trì giới là cách nào? Chúng ta không biết hết mọi việc, nhưng chúng ta có thể giảm thiểu tối đa sự ngu dốt của mình. Thiền sư Thích Nhất Hạnh nhắc nhở câu nói của Khổng Tử: “Biết rằng mình không biết, tức là biết.” Chúng ta cần có sự khiêm tốn và cởi mở để có thể học hỏi cùng nhau. Chúng ta cần một tăng thân, một cộng đồng để yểm trợ cho mình và chúng ta cũng cần phải tiếp cận với xã hội để hành trì với nhiều vấn đề hôm nay không tồn tại trong thời cổ. Vì vậy, chúng ta cần phải quán chiếu chung để mở ra những tuệ giác có thể giúp chúng ta và con cháu tìm ra được cách để sống một đời sống lành mạnh và hạnh phúc.
Tình Thương và Hành Động
Cách hay nhất để trả lời câu hỏi “Bạn có quan tâm đến bản thân không? Bạn có quan tâm đến người bạn đời không? Bạn có quan tâm đến trái đất không?” là hành trì giới. Đây là cách dạy bằng hành động chứ không phải chỉ bằng lời nói. Nếu chúng ta thật sự quan tâm, xin hãy hành trì các giới này để bảo hộ cho mình và cho mọi người. Nếu chúng ta nỗ lực hết lòng, tương lai sẽ còn có mặt cho chúng ta và con cháu.
Năm Giới Căn Bản
Phần cuối của chương 1, Thiền sư Thích Nhất Hạnh giải thích chi tiết về năm giới căn bản:
- Giới Bảo Vệ Sự Sống: Ý thức được những khổ đau do sự giết hại gây ra, nguyện thực tập nuôi dưỡng tuệ giác tương tức và lòng từ bi để bảo vệ sinh mạng của con người, động vật, thực vật và môi trường.
- Giới Hạnh Phúc Chân Thật: Ý thức được những khổ đau do lừa gạt, trộm cắp và bất công xã hội gây ra. Nguyện thực tập san sẻ tài sản với những người thiếu thốn.
- Giới Tình Thương Tích Cực: Ý thức được những khổ đau do tà dâm gây ra. Quyết định tôn trọng tình yêu đích thực và những cam kết lâu dài, bảo vệ trẻ em khỏi nạn tà dâm.
- Giới Ái Ngữ và Lắng Nghe: Ý thức được những khổ đau do lời nói thiếu chánh niệm gây ra. Nguyện học ái ngữ, lắng nghe để mang lại niềm vui cho người khác.
- Giới Nuôi Dưỡng và Trị Liệu: Ý thức được những khổ đau do tiêu thụ thiếu chánh niệm gây ra. Nguyện thực tập chánh niệm trong việc ăn uống và tiêu thụ để nuôi dưỡng thân tâm.
Kết Luận
Chương 1 của “Để Có Một Tương Lai” đã mở ra cho chúng ta một cái nhìn sâu sắc về tầm quan trọng của chánh niệm và hành trì giới trong cuộc sống hiện đại. Những lời dạy của Thiền sư Thích Nhất Hạnh không chỉ là những nguyên tắc khô khan, mà là những phương thuốc, những hướng dẫn để chúng ta tìm về sự bình an, hạnh phúc và ý nghĩa thật sự của cuộc sống. Chúng ta hãy cùng nhau thực tập để xây dựng một tương lai tươi sáng hơn cho chính mình và cho thế giới.