Đại chiến Xích Bích, một trong ba trận đánh mang tính quyết định của thời Tam Quốc, không chỉ là cuộc đối đầu quân sự mà còn là bài học sâu sắc về chiến lược và sự chủ quan. Trận thua đau đớn của Tào Tháo, dù sở hữu đội quân hùng mạnh và nhiều mưu sĩ tài giỏi, đã làm thay đổi cục diện Tam Quốc, tạo tiền đề cho sự lớn mạnh của Lưu Bị và Tôn Quyền. Vậy, điều gì đã dẫn đến thất bại này? Phải chăng những mưu sĩ dưới trướng Tào Tháo đã hoàn toàn bất tài, không thể nhận ra nguy cơ tiềm ẩn?
Nhiều người yêu thích Tam Quốc thường đặt câu hỏi: Tại sao Tào Tháo với đội ngũ mưu sĩ đông đảo lại không thể nhìn ra kế hỏa công của liên quân Tôn Lưu? Để giải đáp thắc mắc này, chúng ta cần đi sâu vào phân tích diễn biến và những sai lầm chiến lược của Tào Tháo trong trận Xích Bích. Các thông tin chi tiết về trận chiến này được ghi lại trong Tam Quốc Chí của Trần Thọ, cùng với các diễn giải, hư cấu trong Tam Quốc Diễn Nghĩa của La Quán Trung.
Trận Xích Bích diễn ra vào mùa đông năm 208, khi liên quân Tôn Quyền – Lưu Bị đối đầu với quân Tào Tháo. Kết quả, liên quân giành chiến thắng quyết định, mặc dù quân số chỉ bằng một phần nhỏ so với quân Tào. Cụ thể, Tào Tháo có khoảng 260.000 quân, trong khi liên quân chỉ có khoảng 50.000 quân. Diễn biến trận chiến có thể chia làm ba giai đoạn chính:
Giai đoạn đầu, hai bên có những đụng độ nhỏ lẻ tại Xích Bích. Quân Tào Tháo bị suy giảm tinh thần và sức chiến đấu do dịch bệnh và hành quân đường dài từ phương bắc xuống. Tào Tháo buộc phải rút quân về Ô Lâm, bờ sông Tây Bắc Trường Giang.
Giai đoạn thứ hai là cuộc thủy chiến. Liên minh Tôn – Lưu thực hiện kế “hỏa công”. Họ cho các thuyền nhỏ chở đầy chất dễ cháy tiến vào hạm đội của Tào Tháo. Khi gió đông nam nổi lên, những chiếc thuyền này bị đốt cháy và lao vào hạm đội, gây ra một trận hỏa hoạn lớn, thiêu rụi nhiều chiến thuyền, giết hại vô số binh sĩ Tào Ngụy.
Giai đoạn cuối, liên quân Tôn – Lưu phản công, đánh tan quân Tào, khiến Tào Tháo phải rút quân về phương Bắc, bỏ lại miền Nam. Thắng lợi tại Xích Bích củng cố địa vị của Tôn Quyền và Lưu Bị, đồng thời ngăn chặn được Tào Tháo mở rộng quyền lực xuống phía nam Trung Hoa, tạo cơ sở cho sự hình thành thế chân vạc.
Tuy nhiên, sai lầm lớn nhất của Tào Tháo không nằm ở những diễn biến trên chiến trường, mà chính ở sự chủ quan và kiêu ngạo. Tào Tháo đã mắc phải một loạt sai lầm nghiêm trọng, dẫn đến thất bại thảm hại.
Sai lầm đầu tiên phải kể đến là việc Tào Tháo cho nối các chiến thuyền bằng xích sắt. Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, La Quán Trung cho rằng đây là kế của Bàng Thống, nhằm giúp quân Tào dễ chiến đấu trên sông như trên bộ. Tuy nhiên, theo Tam Quốc Chí của Trần Thọ, việc này là do chính Tào Tháo nghĩ ra. Mục đích là giảm thiểu sự rung lắc của thuyền, giúp binh sĩ bớt say sóng. Nhưng việc này lại tạo điều kiện cho hỏa công của liên quân phát huy tối đa tác dụng, khiến đám cháy lan nhanh và không thể dập tắt.
Sai lầm thứ hai, và có lẽ là sai lầm lớn nhất, là sự kiêu ngạo và chủ quan của Tào Tháo. Ông tin rằng với lực lượng quân đội hùng mạnh và tinh nhuệ của mình, ông có thể dễ dàng đánh bại quân Tôn Quyền và Lưu Bị, xem nhẹ kinh nghiệm thủy chiến của quân Đông Ngô. Trong khi đó, quân Tào phần lớn là quân phương Bắc, thiếu kinh nghiệm thủy chiến, nhiều người thậm chí còn không biết bơi và bị say sóng. Đây là một điểm yếu lớn mà Tào Tháo đã không nhận ra và khắc phục.
Ngoài ra, Tào Tháo còn quá tự tin vào phán đoán của mình, không lắng nghe ý kiến của các mưu sĩ. Tuấn Du từng cảnh báo về khả năng liên quân sử dụng hỏa công, nhưng Tào Tháo lại cho rằng mùa đông chỉ có gió tây bắc, không thể có gió đông nam. Tào Tháo lập luận rằng nếu dùng lửa tấn công, quân mình sẽ bị thiệt hại trước. Ông đã quá chủ quan mà bỏ qua các quy luật thời tiết địa phương. Thực tế, khu vực Xích Bích nằm gần sông Trường Giang, nơi nhiệt độ thay đổi nhanh chóng, tạo ra các khối khí áp cao gây ra gió đông nam trong những khoảng thời gian nhất định.
Một số nhà nghiên cứu còn cho rằng, dù không có yếu tố gió đông nam, Tào Tháo vẫn sẽ thất bại, bởi quân Tào đã xuất hiện dấu hiệu dịch bệnh, suy giảm sức chiến đấu, ngoài ra còn có những vấn đề nội bộ khác.
Tóm lại, thất bại của Tào Tháo tại Xích Bích không chỉ là do yếu tố khách quan như thời tiết hay hỏa công, mà còn do sự chủ quan, kiêu ngạo và không chịu lắng nghe ý kiến của người khác. Trận chiến này là một bài học đắt giá về tầm quan trọng của việc đánh giá đúng thực lực của mình, không xem nhẹ đối thủ, và luôn phải chuẩn bị kỹ lưỡng cho mọi tình huống.
Tài liệu tham khảo:
- Trần Thọ. Tam Quốc Chí.
- La Quán Trung. Tam Quốc Diễn Nghĩa.
- Các bài nghiên cứu lịch sử về trận Xích Bích.