Câu đối vỏn vẹn mười chữ trước mộ Hàn Tín đã khái quát trọn vẹn cuộc đời đầy thăng trầm của vị tướng tài ba này. “Sinh tử nhất tri kỷ, tồn vong lưỡng phụ nhân” không chỉ là lời ai điếu mà còn là sự đúc kết sâu sắc về thành bại, vinh nhục mà Hàn Tín đã trải qua.
Hàn Tín, một trong Hán Sơ Tam Kiệt, được Lưu Bang hết mực ca ngợi: “Ta không bằng Hoài Âm Hầu”. Trong lịch sử Trung Hoa, không thiếu những danh tướng lừng lẫy, bách chiến bách thắng. Nhưng Hàn Tín lại là một trường hợp đặc biệt, gần như không biết đến thất bại trên chiến trường. Ông được hậu thế tôn xưng là Binh Tiên, Chiến Thần, với những chiến công hiển hách như trận Bối Thủy, hay chiến thuật “Minh Tu sạn đạo, ám độ Trần Thương” sau này được diễn giải thành một trong 36 kế. Tài cầm quân của Hàn Tín đóng vai trò quyết định trong việc Lưu Bang có thể lật đổ nhà Tần, dựng nên nhà Hán.
Thế nhưng, cuộc đời của một vị khai quốc công thần lại kết thúc bằng cái chết bi thảm. Câu nói “Thỏ khôn chết, chó săn bị mổ; chim cao chết, cung tốt bị cất” dường như đã vận vào Hàn Tín. Công lao hiển hách của ông, rốt cuộc lại trở thành lưỡi dao chĩa vào chính mình.
“Sinh tử nhất tri kỷ” – Tri kỷ mà thành hận
Vế đối đầu tiên nhắc đến Tiêu Hà, người đã có ơn tri ngộ với Hàn Tín. Tiêu Hà là người đã nhìn ra tài năng của Hàn Tín, tiến cử ông với Lưu Bang, giúp ông từ một kẻ vô danh trở thành thống soái. Câu nói “Thành dã Tiêu Hà, bại dã Tiêu Hà” đã phản ánh một cách chính xác mối quan hệ giữa hai người. Tiêu Hà không chỉ là người nâng đỡ Hàn Tín, mà còn là người trực tiếp gây ra cái chết của ông. Vì nghe theo kế của Lã Hậu, Tiêu Hà đã lừa Hàn Tín vào cung để rồi bị sát hại.
“Tồn vong lưỡng phụ nhân” – Số phận bị chi phối bởi phụ nữ
Vế đối thứ hai đề cập đến hai người phụ nữ có ảnh hưởng lớn đến cuộc đời Hàn Tín: Phiêu Mẫu và Lã Hậu. Phiêu Mẫu, một bà lão làm nghề giặt tơ, đã cưu mang Hàn Tín lúc ông còn hàn vi, cho ông cơm ăn qua ngày. Sự giúp đỡ của bà cho thấy lòng trắc ẩn và sự trân trọng nhân tài. Tuy nhiên, người phụ nữ còn lại, Lã Hậu, lại là người đã tước đi mạng sống của ông. Lã Hậu, một người đàn bà tàn độc và nham hiểm, vì lo sợ tài năng và uy danh của Hàn Tín sẽ đe dọa đến quyền lực của mình, đã bày mưu giết hại ông.
Cái chết oan khuất và sự bất công
Cái chết của Hàn Tín không chỉ là một bi kịch cá nhân, mà còn là một sự kiện phản ánh sự bất công trong xã hội phong kiến. Hàn Tín bị vu oan tội mưu phản, một tội danh mà ông hoàn toàn không đáng phải nhận. Sự tàn nhẫn của Lã Hậu, cùng sự bất lực của Lưu Bang đã khiến cho một vị tướng tài ba, công lao hiển hách phải chết một cách oan uổng.
Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, cái chết của Hàn Tín cũng giống như cái chết của nhiều công thần khai quốc khác của nhà Hán. Họ bị chính những người mà họ đã hết lòng phò tá nghi kỵ và trừ khử. Công lao của họ quá lớn, khiến cho những người nắm quyền lực cảm thấy bất an.
Lời kết
Câu đối 10 chữ trước mộ Hàn Tín là một lời ai điếu sâu sắc, đồng thời cũng là một bài học lịch sử đầy giá trị. Nó cho thấy sự mong manh của vinh hoa, phú quý và sự tàn nhẫn của quyền lực. Cuộc đời của Hàn Tín là một minh chứng cho thấy rằng, dù tài giỏi đến đâu, con người cũng không thể thoát khỏi sự chi phối của số phận và sự nghi kỵ của người đời.
Câu chuyện về Hàn Tín vẫn còn tiếp tục được lưu truyền và suy ngẫm đến ngày nay, nhắc nhở chúng ta về những bài học sâu sắc về cuộc đời, con người và lịch sử.