Sự sống, một khái niệm tưởng chừng quen thuộc nhưng ẩn chứa vô vàn bí ẩn. Nó là đặc điểm phân biệt các thực thể vật lý có cơ chế sinh học (ví dụ: tự duy trì, truyền tín hiệu) với những vật thể vô tri. Các dạng sống rất đa dạng, từ thực vật, động vật đến vi khuẩn. Nhưng hai câu hỏi lớn nhất mà nhân loại luôn tìm kiếm câu trả lời là: Sự sống hình thành trên Trái Đất như thế nào? Và có sự sống ở nơi nào khác trong vũ trụ không? Các nhà nghiên cứu cho rằng, câu trả lời cho cả hai có thể liên quan mật thiết đến nhau.
Nguồn Gốc Sự Sống: Từ Vũ Trụ Đến Trái Đất?
Chúng ta đã biết rằng các phân tử hữu cơ quan trọng được tìm thấy trên các tiểu hành tinh, sao chổi và tinh vân. Một số trong chúng có thể đã được vận chuyển đến Trái Đất. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu còn đưa ra giả thuyết táo bạo hơn: liệu tổ tiên của mọi sinh vật sống ngày nay có đến từ nơi khác?
Panspermia – Giả Thuyết Về Sự Di Cư Của Sự Sống
Mặc dù không gian có vẻ khắc nghiệt, một số sinh vật có thể sống sót trong điều kiện khắc nghiệt. Khái niệm “panspermia” cho rằng sự sống tồn tại khắp vũ trụ. Gần đây, tại một hội nghị ở UC Berkeley, các chuyên gia đã trình bày những kết quả nghiên cứu và ý tưởng về “sự di cư của sự sống trong vũ trụ”. Sao Hỏa, một hành tinh khô cằn ngày nay, có thể từng có đại dương nước trên bề mặt. Nếu sự sống đã hình thành ở đó, nó có thể đã “trốn thoát” vào không gian và đến được Trái Đất.
Cơ Chế “Di Cư” Của Sự Sống Trong Vũ Trụ
Để sự sống có thể “di cư” trong vũ trụ, nó cần một phương tiện và cách thức để tồn tại. Các thiên thạch có thể là phương tiện vận chuyển tiềm năng.
Thiên Thạch – “Con Tàu” Của Sự Sống?
Nhiệt độ và áp suất cao có thể tiêu diệt mọi dạng sống trong đất. Tuy nhiên, một số thiên thạch từ sao Hỏa có nhiệt độ đủ thấp để sự sống tồn tại. Kích thước của mảnh đá cũng đóng vai trò quan trọng. Nó phải đủ nhỏ để không biến thành plasma khi lao vào khí quyển Trái Đất, nhưng cũng đủ lớn để phần bên trong được bảo vệ khỏi các tia vũ trụ. Theo GS. Ben Weiss (MIT), các thiên thạch từ sao Hỏa có kích thước phù hợp và đã đến hành tinh của chúng ta không mấy khó khăn. Ông cũng cho rằng, có hàng tỷ tấn đá từ sao Hỏa đã được vận chuyển đến Trái Đất kể từ khi hai hành tinh này hình thành.
Sự Sống Có Thể Sống Sót Trong Không Gian
Các thí nghiệm của NASA trên cơ sở Long-Term Exposure Facility (LDEF) cho thấy vi khuẩn có thể sống sót trong không gian gần 6 năm. Nhiều thí nghiệm khác cũng chỉ ra rằng nhiều dạng sống có khả năng sống sót trong hành trình giữa sao Hỏa và Trái Đất. Thậm chí, có thể sự sống trên Trái Đất đã từng di chuyển qua không gian sâu thẳm trước khi con người thực hiện được điều tương tự.
Sự Sống Ngoài Hành Tinh: Khả Thi Đến Đâu?
Panspermia thường chỉ tập trung vào các hành tinh và Mặt Trăng, mà không bao gồm các thiên thể nhỏ hơn trong hệ Mặt Trời. Để sự sống hình thành, các nhà khoa học cho rằng cần vật chất hữu cơ, nước, nhiệt và thời gian. Tất cả những yếu tố này đều tồn tại trên các hành tinh, cũng như các thiên thể nhỏ hình thành sớm nhất trong hệ Mặt Trời.
Những Thiên Thể Nhỏ – Nơi Khởi Nguồn Sự Sống?
Lindy Elkins-Tanton (NASA) cho rằng, các hành tinh có đầy đủ các yếu tố cần thiết cho sự sống chỉ sau 100.000-200.000 năm sau khi các chất rắn đầu tiên trong hệ Mặt Trời hình thành. Chúng có trọng lực nhỏ, chất lỏng, ấm áp và chứa đầy vật chất hữu cơ, có thể là nơi sự sống được sinh ra.
Những Giả Thuyết Khác: “Bàn Tay” Của Người Ngoài Hành Tinh
Một số giả thuyết khác còn cho rằng người ngoài hành tinh có thể đã gieo mầm sự sống trên Trái Đất. Các nhà khoa học Anh đã phát hiện ra một cấu trúc hình cầu bí ẩn chứa vật chất sinh học, được cho là có nguồn gốc sơ khai trên Trái Đất. Cấu trúc này có vỏ kim loại làm từ titan và vanadi, với chất lỏng sinh học rỉ ra từ giữa. Các hạt vi mô bị đẩy ra từ cấu trúc này có thể là “hạt giống sự sống” mà người ngoài hành tinh đã gửi đến Trái Đất.
Oumuamua – “Người Du Hành” Giữa Các Hệ Sao
Gần đây, việc phát hiện ra vật thể giữa các vì sao Oumuamua đã mở rộng khái niệm panspermia ra ngoài các hành tinh và mảnh vỡ hành tinh trong khu vực lân cận của chúng ta. Oumuamua cho thấy có sự trao đổi vật chất giữa các hệ sao, dù nhỏ bé. Nếu sự sống có thể di chuyển giữa các hành tinh, tại sao lại không thể di chuyển giữa các vì sao?
Những Thách Thức Của Panspermia Liên Sao
Mặc dù hấp dẫn, panspermia liên sao vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Các vật thể liên sao thường di chuyển với tốc độ cao, và sự sống trên đó sẽ phải chịu tác động của tốc độ này. Thời gian di chuyển cũng là một yếu tố quan trọng, các vật thể này có thể di chuyển hàng chục triệu năm. Liệu vật chất có thể chịu được thời gian vận chuyển dài như vậy? Các nhà khoa học cũng đặt ra nghi vấn về tính khả thi về mặt vật lý, sinh học và thống kê của giả thuyết này.
Tìm Kiếm Bằng Chứng Của Sự Sống Ngoài Trái Đất
Bằng chứng rõ ràng nhất cho panspermia là tìm thấy sự sống ở nơi khác, có liên quan đến sự sống trên Trái Đất. Phần lớn các hành tinh có tiềm năng cho sự sống ngoài hành tinh đều quay quanh sao lùn đỏ, một loại sao phổ biến trong Ngân Hà. Các nhà khoa học tập trung vào những ngôi sao này vì dễ tìm thấy các hành tinh khối lượng thấp xung quanh chúng.
Những Thách Thức Với Sao Lùn Đỏ
Sao lùn đỏ có nhiệt độ thấp hơn Mặt Trời, nên các hành tinh cần phải ở gần hơn để nhận đủ nhiệt. Điều này cũng thuận lợi cho các nhà thiên văn vì thời gian quay quanh ngôi sao mẹ ngắn hơn. Tuy nhiên, việc ở quá gần sao có thể khiến hành tinh bị khóa thủy triều, luôn có một nửa ban ngày và một nửa ban đêm. Một vấn đề khác với sao lùn đỏ là chúng thường có những hiện tượng không ổn định, có thể phóng ra các hạt tích điện mạnh, thổi bay khí quyển và “nướng chín” mọi dạng sống trên các hành tinh gần đó.
Kết Luận
Panspermia là một giả thuyết hấp dẫn về sự di cư của sự sống trong vũ trụ. Mặc dù còn nhiều thách thức và cần thêm bằng chứng, nhưng nó đã mở ra một hướng đi mới trong việc tìm kiếm câu trả lời cho những bí ẩn về nguồn gốc sự sống và liệu chúng ta có đơn độc trong vũ trụ hay không. Có lẽ, việc tìm kiếm sự sống ngoài hành tinh không chỉ là tìm kiếm “bạn đồng hành”, mà còn là tìm kiếm nguồn gốc của chính chúng ta.
Tài liệu tham khảo: